Ülkedeki siyasi ve askeri olaylarda yaşanan gelişmeler ile ekonomik gerilemenin getirdiği yükün ağırlığı altında bu sene daha çok ezilen Yemenliler, gelecek yıl sıkıntılarının biraz hafiflemesini ve kurşun seslerinin kesilmesini temenni ediyor.
Uzun yıllardır çatışmalara tanıklık eden Yemen’de Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçleri tarafından desteklenen hükümet güçleri ile İran destekli Husiler arasında bu yıl Marib ilinde askeri tırmanış yaşandı.
Savaşın sona ereceği yönünde herhangi bir umut ışığı görülemeyen Yemen’de siyasi arenada diyalog masasına oturulması için sürdürülen diplomatik çabalar ve uluslararası hamleler de başarısız oldu. Ülkede Riyad Anlaşması’na göre yeni bir hükümetin kurulmasıyla da çözülemeyen taraflar arasındaki anlaşmazlığın devam etmesiyle işler daha da karmaşık bir hal aldı.
Savaşın ve siyasetin olumsuz gidişatı, önemli ölçüde gerilemiş durumda olan ekonomiye de yansıdı. Ekonomide kaynak kıtlığının devam etmesi, üretim mekanizmasının neredeyse işlemez oluşu, ulusal para biriminde ciddi değer kaybına ve ürün fiyatlarındaki artışa yol açtı.
Biteviye savaş hali, siyaset ve ekonominin yanı sıra iş fırsatlarının olmaması ve gıdaya ulaşım zorluğu, Yemenlilerin maruz kaldığı zorlukları katlayarak artırdı.
Ülkede 2014’ten bu yana devam eden iç savaş insani durumu daha da kötüleştirdi; can kayıplarının ve iç göçmenlerin sayısını iki katına çıkardı.
2021’i yaşadıkları “en zor yıl” olarak değerlendiren Yemenliler, gelecek yılın geçmişin bir uzantısı olacağını bilmesine rağmen mütevazi beklentiler içinde olduklarını ifade ediyor.
Kötü ve en kötü arasında bir karşılaştırma
Marib’te yaşayan Yemenli gazeteci Reşid el-Meliki, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Husilerin, ülkenin batısındaki Tihame’da 9 kişiyi infaz etmesi, Aden’de gazeteci Raşa el-Harazi’nin hamileyken suikasta uğraması ve güneyde yolcuların katli başta olmak üzere Yemenlilerin çok fazla olay ve trajik hikayeye tanıklık ettiğini söyledi.
Yemen halkının yeni yıl yaklaşırken kendilerini dar boğazda gibi hissettiklerine işaret eden Meliki, Yemen genç milli futbol takımının Batı Asya şampiyonasını kazanmasıyla ufak da olsa bir sevinç yaşadığını hatırlattı.
Meliki, gelecek yıl için beklentilerinin “kötü ve daha kötü arasında bir karşılaştırmadan” öteye gitmeyeceğini söyledi. Gelecek yıl hayatlarında ufak mutlulukların yer bulmasını isteyen Meliki, en büyük temennisinin ülkedeki bölünmüşlüğün son bularak birlik olunması olduğunu ifade etti.
Meliki, “Ülkedeki çatışmalar nedeniyle iç göçmen durumuna düşen Yemenlinin tek hayali bir çadır iken, herkesi kucaklayan ve savaşa son veren bir vatanın ise tüm halkın ortak hayali olmaya devam ediyor.” dedi.
İç göçmen sorunu
Marib’in güneyinde evini terk etmek zorunda kalan Yemenli insan hakları aktivisti Fatin ez-Ziyabi ise 2021’de sıkıntıların katlanarak arttığını; çatışmaların devam etmesi nedeniyle bazı ailelerin üçüncü kez yerini terk etmek zorunda kaldığını ifade etti.
Ziyabi, “(Çatışmalar nedeniyle) Yerlerinden edilen aileler, asgari yaşam değerlerinden yoksun kalıyor. Gelecek yıl şartların değişmesini temenni ediyorum.” diye konuştu.
Yemenli aktivist, şu anda çatışmaların her zamankinden daha şiddetli bir hal almasına ve sıkıntıları hafifletecek çözüme ilişkin ufukta bir değişim olmamasına rağmen gelecek yıl için şartların değişeceğini umduğunu belirtti.
“Kayda değer bir fark yok”
Üniversite öğrencisi Enver Muhammed, hükümet ile Husilerin kontrolü altındaki bölgelerde bu yıl ve gelecek yıl arasında bariz farklar olmadığını ifade etti.
“Savaştan kaynaklanan ekonomik çöküş devam ediyor ve Yemen vatandaşı savaş vergisini canı, gücü, yaşamı ve kanıyla ödüyor.” diyen Muhammed, 2022 konusunda da iyimser olmadığını kaydetti.
Muhammed, 2022’in Yemenlileri umutlandıracak bir gelişmeyi müjdelemediğini aktardı.
Yemenli öğretmen Abdurabbu Muhammed, “2021, siyaset, iktisat ve eğitim açısından ağır acılar ve derin yaralarla doluydu.” dedi.
Muhammed, “Yeni yıl için en önemli hayalim, silahların susması, tarafların uzlaşısı ve açgözlülerin gitmesi.” ifadesini kullandı.
Siyasi çekişmeler
Taiz vilayetinden gazeteci Dua er-Remz ise Yemen’deki siyaset sahnesinin daha da karmaşık bir hal aldığına işaret etti.
Remz, meşru hükümetin zayıf performansı ve ülkenin kaderini belirleyecek meseleleri sorumsuzca ele alması nedeniyle önceki başarısızlıklar yaşanırken, Husiler ve açgözlü bölgesel güçlerin ülkedeki mezhepçi projelerinin devam ettiğini belirtti.
Gelecek yılın Yemenliler için bir umut kırıntısı bile taşımadığını kaydeden Remz, sadece daha fazla ayrışma olabileceğini aktardı.
Yemen’in Şebve vilayetinden Abdusseram el-Ceradi, 2021’in en başından bu yana acı ve hüzün yılı olduğunu, olayların vatandaşların hayatını olumsuz etkilediğini belirtti.
Ceradi, ülkenin ekonomik ve yaşam şartları ile omuzlarında ağır bir yük bırakan savaş nedeniyle diğer Yemenliler gibi ülkeden gitmek dışında bir şey düşünemez olduğunu belirtti.
Kaybolan umutlar
Yemenli pilot Mukbil el-Kumani, 2021’i “savaşın altıncı; çatışma, yıkım ve mezar yılı” şeklinde değerlendirdi.
Gelecek yıla ilişkin beklentisinin hayatına devam edebilmek için yıllardır askıya alınan maaşının ödenmesi olduğunu söyleyen Kumani, “Savaş en basit haklara bile ulaşmayı hayal haline getiriyor.” dedi.
Hadramevt’ten Said el-Kesiri ise 2021’in Husilerin devlete karşı isyanı ve sömürge savaşları nedeniyle Yemen ve Yemenliler için zorluklarla dolu bir yıl olduğunu belirtti.
Kesiri, “Gelecek yıldan, gurur duyacak şekilde ulusun yeniden inşa edilmesi için gam ve kederin giderilmesini, savaşın durmasını, emniyet ve istikrarın yayılmasını, Yemenliler arasında birlik ve beraberliğin sağlanmasını istiyorum.” dedi.
Barış umutları
Yemenli Hasan el-Beriki, ülkedeki askeri ve siyasi gelişmelerin yanı sıra yeni tip koronavirüs salgınına (Kovid-19) ve yansımalarına işaret ederek, “2021, savaşın yıktığı ülkede güvenlik arayan genç bir adamın umut ve hayal hayallerini kıran bir yıldı.” dedi.
Gelecek yıl da milyonlarca Yemenlinin beklentisinin değişmediğini ifade eden Beriki, çözüme yönelik kayda değer bir gelişme kaydetmeden 7 yıldır devam eden savaş nedeniyle ciddi şekilde gerileyen yaşam şartlarının ve ekonomik durumun iyileşmesine yoğunlaştığını kaydetti.
Beriki, “En büyük hayalim, Yemen’in tüm topraklarında barışın yayılması, ailelerimizle güven ve istikrar içinde yaşamamız.” dedi.
Ülkenin yüzde 70’i açlık tehlikesiyle karşı karşıya
Uzun süredir iç savaşın devam ettiği Yemen’de yerel para birimi döviz karşısında rekor düşüş yaşıyor. İç savaşın başladığı yıllarda 1 dolar, 215 Yemen riyali iken bugün itibarıyla yaklaşık 1700 riyalden işlem görüyor.
Yemen riyalinin rekor seviyedeki değer kaybı, halkın zaten düşük olan alım gücünü daha da zayıflatırken ülkede fakirlik oranının yüzde 80’lere ulaştığı belirtiliyor.
Dünya Bankası, ağustos ayının başında açıkladığı raporda, Yemen’de gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYH) 2015’ten bu yana yarı yarıya düştüğünü ve Yemenlilerin yüzde 70’inin açlık tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu açıkladı.
Yemen’de 2014’ten beri devam eden iç savaşın ülke ekonomisini çökerttiği ve Yemenlilerin yüzde 80’inin yoksulluk sınırı altında olduğu belirtilen raporda, 7 yıldır devam eden savaş nedeniyle yaklaşık 4 milyon insanın yerinden edildiği, ülkede 12 milyonu çocuk 24,1 milyon Yemenlinin insani yardıma muhtaç olduğu ifade edildi.
Raporda ayrıca, ülkenin liman kentleri çevresinde çıkan çatışmalar, ithalatın durma noktasına gelmesi ve 2015’den beri yerel para biriminde yaşanan üç kat değer kaybı nedeniyle gıda fiyatlarının aşırı derecede arttığı bilgisine yer verildi.
Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı ekim ayındaki açıklamasında da ülkedeki durumun, Yemenli aileleri hayatta kalmak için “yaprak yemek” gibi önlemlere başvurmaya zorladığını belirtti.