Eski ismiyle “Svaziland” olarak bilinen Güney Afrika ülkesinde, Kral 3. Mswati karşıtı protestocular, hükümete karşıtı tepkilerini yollara barikatlar kurarak ve bazı bölgelerde iş yerlerini yağmalayarak gösteriyor.
Kral’a bağlı güvenlik güçleri ile çoğunluğu öğrencilerden ve gençlerden oluşan protestocular arasında sıklıkla çatışmalar yaşanıyor.
AA muhabiri, ülkede mutlak monarşi karşıtı eylemlerin gelişimini ve krize ilişkin son durumu derledi.
1 Esvatini’de mutlak monarşi karşıtı gösteriler ne zaman başladı?
Siyasi partilerin 1973’ten beri yasaklı olduğu ve 1,1 milyonluk nüfusunun 3’te 1’inin gıda sorunlarıyla yüzleştiği Esvatini’de demokrasi yanlısı ilk protestolar, 20 Haziran’da başladı.
İfade özgürlüğü ve siyasi parti yasağının kaldırılması gibi demokratik taleplerle başlayan bu barışçıl gösteriler, 25 Haziran’dan itibaren yağma ve şiddet olaylarına dönüştü.
26-27 Haziran’da polisin sert müdahalesi sonucu olayların büyümesinin ardından hükümet, 29 Haziran’da yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınını gerekçe göstererek sokağa çıkma yasağı ilan etti.
Güvenlik güçleriyle protestocular arasında 30 Haziran’da yaşanan çatışmalarda, 8 kişinin hayatını kaybetmesi ve onlarca kişinin yaralanmasıyla olaylar yeni bir boyuta taşındı.
2- Temmuz olaylarında neler yaşandı?
Yaşanan can kayıplarının ardından şiddetini artıran protestolar, temmuz başından itibaren doğrudan Kral 3. Mswati’nin iktidarını hedef almaya başladı.
Hükümet, 1 Temmuz’da şiddet olaylarını bastırmak için orduyu göreve çağırdı.
Asker ve polisin sert müdahalesi sonucu, temmuzun ilk haftasında en az 19 kişi daha hayatını kaybetti. Bununla birlikte temmuzun ikinci haftasından itibaren hükümet güçleri, ülke genelinde kontrolü sağladı.
Muhalif milletvekilleri Bacede Mabuza ile Mthandeni Dube ise olaylarla ilişkileri olduğu gerekçesiyle 29 Temmuz’da tutuklandı.
3- Olayların kilit ismi Kral 3. Mswati kimdir?
Kral 3. Mswati, “dünya tarihinin en uzun süre tahtta kalan (83 yıl) hükümdarı” unvanının sahibi olan Kral 2. Sobhuza’nın 210 çocuğundan biri olarak 1968’de Manzini’de dünyaya geldi.
1986’dan bu yana 35 yıldır ülkeyi yöneten 3. Mswati, otoriter ve baskıcı bir hükümdar olarak tanınıyor.
Kral’ın, 15 karısı ile sürdürdüğü lüks yaşantısı ise başta muhalefet olmak üzere halkın tepkisine neden oluyor.
Ülke ekonomisinin önemli bir bölümünü kontrol eden 3. Mswati’nin dış politikada Çin Halk Cumhuriyeti’ne karşı Tayvan’a olan desteği dikkati çekiyor.
4- Ülkede son durum nedir?
Ekim ayının ikinci haftasından itibaren ülke genelinde ortaokul ve lise öğrencilerince eğitim şartlarının iyileştirilmesi ve tutuklu milletvekilleri Mabuza ile Dube’nin serbest bırakılması talebiyle gerçekleştirilen gösterilerin şiddet eylemlerine dönüşmesiyle ülkede siyasi tansiyon tekrar yükseldi.
Yaşanan olaylar sonucunda birçok okulda ağır hasar oluşurken, hükümet okullarda eğitime ara verildiğini açıkladı.
Gösterilerin toplumun diğer kesimlerine yayılması üzerine 21 Ekim’de ülke genelinde sosyal medyaya erişim engellendi.
Bu gelişmelerin ardından Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (SADC), hükümet yetkilileri ve protestocularla görüşmek üzere üst düzey özel heyet görevlendirdi.
Özel heyet ile hükümet yetkilileri arasında gerçekleştirilen görüşmelerin ardından hükümet, protestoculara “ulusal diyalog” çağrısında bulundu.
SADC tarafından da desteklenen bu çağrıyı güvenlik endişeleriyle reddeden muhalifler, hükümet güçlerinin saldırılarına karşı sivil halkı korumak için SADC’nin bir barış gücü görevlendirmesini talep etti.
Muhalifler, siyasi reformların gerçekleştirilmesi için bir “geçiş hükümeti kurulması” çağrısında da bulundu.
28 Ekim itibarıyla ülkenin çeşitli bölgelerinde gösteriler devam ediyor.
5- Olaylarda bugüne dek ne kadar mal ve can kaybı gerçekleşti?
Ülkede yaşanan olaylarda bugüne dek en az 27 kişi hayatını kaybetti, yüzlerce protestocu yaralandı.
Muhalifler ise sadece haziran ve temmuzdaki olaylarda en az 60 protestocunun güvenlik güçlerince öldürüldüğünü iddia etti.
Hükümetin verilerine göre, yaşanan yağma olaylarında şimdiye kadar en az 2 milyar Türk liralık hasar oluştu ve yaklaşık 5 bin kişi işinden oldu.