Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) aşılarının Avrupa Birliği (AB) içinde dağıtımı konusunda adaletsizlik yapıldığına dair iddialar, bazı üye ülkelerin tepkisine neden oldu.
Avusturya Başbakanı Sebastian Kurz’un, AB içinde Kovid-19 aşılarının nüfusa göre dağıtılması prensibinin uygulanmadığını ve bu durumun da ülkeler arasında adaletsiz dağıtıma yol açtığını savunmasının ardından Birlik üyesi Avusturya, Çekya, Bulgaristan, Slovenya ve Letonya’dan liderler, gönderdikleri ortak mektupla AB yetkililerinden aşı dağıtımı konusunda toplantı talep etti.
Oluşumun bazı üyeleri, AB’yi aşıları geç ve yetersiz sayıda sipariş etmekle eleştirirken, yaşanan sıkıntıların ardından Macaristan, Slovakya ve Çekya gibi bazı üye ülkeler, henüz AB’nin onay vermediği Çin ve Rus aşılarına yöneldi.
Bazı Kovid-19 aşılarının doz fiyatlarının diğerlerine kıyasla çok daha ucuz olması, üye ülkeleri bağımsız olarak aşı tedarik etmeye iterken, AB’nin sipariş ettiği aşılar üzerindeki haklarından feragat eden bu ülkelerin alması gerek dozların ise başka ülkelerce satın alındığı ifade ediliyor.
Kurz’un “adaletsizlik” açıklaması ve 5 üyeden ortak mektup
Avusturya Başbakanı Kurz, 12 Mart’ta yaptığı açıklamada, ocak ayındaki AB Liderler Zirvesi’nde aşının AB içinde eş zamanlı ve ülkelerin nüfusuna göre dağıtılmasının kararlaştırıldığını ancak bazı kaynaklara göre ülkeler arasında aşıya erişim açısından farklılar kaydedildiğini öne sürdü.
AB içinde ülkelere verilen dağıtım tarihleri incelendiğinde eşitsizliğin görülebileceğini söyleyen Kurz, bu dağıtımın AB’nin nüfus endeksli dağıtım prensibine aykırı olduğunu ve Birliğin siyasi hedefiyle çeliştiğini savundu.
Kurz, üye ülkelerin Sağlık Bakanlığı temsilcilerinin aşı üreticisi firmalarla “sevk ve idare toplantısı” adı altında ayrı bir toplantı yaptığını aktararak, bu toplantıda yapılan anlaşmaların gizli tutulduğu için içeriğine ilişkin bilgi sahibi olmadığını ancak bazı ipuçlarına göre, ilaç firmalarıyla üye ülkeler arasında farklı anlaşmaların yapıldığı bir pazar atmosferi oluştuğunu iddia etti.
Avusturya’nın bugüne kadarki dağıtım sürecinden olumsuz etkilenmediğini belirten Kurz, ancak bazı ülkelerin diğerlerine oranla çok daha az aşı tedarik ettiğinin açıkça anlaşıldığını ve bu durumun AB’nin ruhuna uymadığını söyledi.
Öte yandan Avusturya, Çekya, Bulgaristan, Slovenya ve Letonya liderleri de AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ile AB Konseyi Başkanı Charles Michel’e mektup göndererek aşı dağıtımı konusunda zirve toplantısı istedi. Mektupta, aşıların ülke nüfuslarına orantılı şekilde dağıtılması talep edildi.
AB Komisyonu, dağıtıma ilişkin açıklama yaptı
AB Komisyonu, üye ülkelere aşı dağıtımın nasıl yapıldığına açıklık getirmek amacıyla açıklama yayımladı.
Komisyonun üye ülkeler adına aşı üretici firmalardan toplu alım yaptığı hatırlatılırken, en adil yöntemin nüfusa orantılı dağıtım olacağı ve Komisyonun da bunu teklif ettiği aktarıldı. Ancak AB ülkelerinin salgının durumunu ve her ülkenin aşılama ihtiyacını göz önünde bulundurarak farklı bir dağıtıma izin veren “esneklik” yöntemi ekledikleri ve Komisyonun önerisinden “ayrıldıkları” da ifade edildi.
Açıklamada ayrıca, bu sistemde bir AB üyesi nüfusuyla orantılı belirlenmiş istihkakı almamaya karar verirse bu dozların isteyen diğer üyeler arasında dağıtıldığı bilgisi de paylaşıldı.
AB, bugüne kadar 4 aşının kullanımına onay verdi
AB, bugüne dek BioNTech-Pfizer, Moderna, AstraZeneca ve son olarak da Johnson and Johnson aşılarının kullanımına onay verdi.
Öte yandan, AB’de Novavax ve Curevac firmalarının aşıları ile Rusya’nın Sputnik V aşısının ön değerlendirme süreci de devam ediyor.
AB’nin bugüne kadar opsiyonlar dahil olmak üzere BioNTech-Pfizer ile 600 milyon, AstraZeneca ile 400 milyon, Sanofi-GSK ile 300 milyon, Johnson and Johnson ile 400 milyon, CureVac ile 405 milyon, Moderna ile 460 milyon doz aşı almak için sözleşmesi bulunuyor.
Bu arada, AB Komisyonu sözcülerinden Stefan De Keersmaecker, daha önce yaptığı açıklamada, henüz Sputnik V aşısını portföylerine katmak üzere herhangi bir görüşme yapmadıklarını ancak AB ülkeleri ile AB Komisyonunun başka aşıları portföye katmak için her zaman karar alabileceğini söyledi.
AB, şu ana dek sadece Batılı ülkelerin firmaları tarafından üretilen aşılara onay verse de tedarikte yaşanan sıkıntılar bazı üyeleri Rusya ve Çin aşılarına yöneltti. Slovakya, Macaristan ve Çekya, AB portföyünde olmayan aşıları alan ülkeler oldu.
AB, “hata yaptığını” kabul ediyor
Öte yandan, AB Komisyonu Başkan Yardımcısı Frans Timmermans, Kovid-19 aşılarının hem geç hem de yetersiz sayıda sipariş edilmesi ile ilgili “hatalar yaptıklarını” belirtti.
Alman Tagesspiegel gazetesine konuşan Timmermans, “Hem Brüksel’de hem de üye devletlerde aşı siparişi verirken hatalar yapıldığı doğrudur.” ifadesini kullandı.
Belçikalı bakan aşı fiyatlarını paylaştı
Belçika Devlet Bakanı Eva De Bleeker, sosyal medya hesabından paylaştığı tabloda, firmalara göre doz fiyatları ile hangi firmadan ne kadar aşı alınacağı bilgisine yer verdi.
Tabloya göre, doz fiyatlarının AstraZeneca’da 1,78 avro, Johnson and Johnson’da 8,50 dolar, Sanofi-GSK’de 7,56 avro, BioNTech/Pfizer’de 12 avro, Curevac’ta 10 avro, Moderna’da ise 18 dolar olduğu görüldü.
Bakanın paylaştığı tablo kısa süre sonra silinse de 11 milyon nüfusa sahip Belçika’nın 279 milyon avro karşılığında 33,5 milyon doz aşı alacağı görüldü.
AstraZeneca aşısının diğerlerine göre çok daha ucuz olması, AB üyesi bazı ülkelerin Birlikten bağımsız olarak bu aşıya yönelmelerinin temel gerekçesi olarak değerlendirildi.
En yüksek aşılama oranı Malta’da, en düşüğü ise Bulgaristan’da
8-12 Mart verilerine göre, AB içinde şu anda en yüksek aşılama oranı yüzde 25 ile Malta’da bulunuyor. Malta’nın ardından yüzde 17 ile Çin’den de aşı alan Macaristan geliyor. Danimarka’da yüzde 14 olan aşılama oranı, diğer birçok AB ülkesinde yüzde 11 ile yüzde 12 civarında seyrediyor. En düşük aşılama oranları ise yüzde 4,8 ile Bulgaristan, yüzde 5 ile Letonya ve yüzde 6,4 ile Hırvatistan’da görülüyor.