Avrupa Birliği’nin (AB) Rus kömürüne ambargo kararı almasının ardından gözler büyük kömür ihracatçıları Endonezya, Avustralya, ABD, Güney Afrika ve Kolombiya’ya çevrilirken, bu ülkelerin kıtaya ihracatı Rusya’ya alternatif oluşturmakta yetersiz kalabilir.
Avrupa Komisyonu’nun internet sitesinde yer alan bilgilere göre, AB’nin kömür ithalatında Rusya’ya bağımlılığı yüzde 45 seviyesinde bulunuyor.
Brüksel merkezli düşünce kuruluşu Bruegel ise bu bağımlılık oranının elektrik üretiminde kullanılan termal kömürde yüzde 70 olduğunu hesaplıyor. Bu durumun da elektrik üretiminin yüzde 15’ini kömürden sağlayan AB’de, ambargo kararı nedeniyle elektrik fiyatlarının yükselmesine neden olacağı ifade ediliyor.
Son yıllarda AB’de kömür üretimi iklim değişikliği hedefleri kapsamında düşüş gösterse de, tüketimin aynı hızda azalmaması nedeniyle oluşan boşluğu ağırlıklı olarak Rusya’dan ithal edilen kömür doldurmuştu.
AB’nin kömür ithalatında 1990’lı yıllarda en büyük paya sahip ülkeler Güney Afrika ve ABD olmasına rağmen, bu ülkelerden yapılan ithalattaki düşüşün yerini yıllar içinde Rusya aldı ve ülke kıtanın en büyük kömür tedarikçilerinden biri haline geldi.
AA muhabirinin ABD Enerji Enformasyon İdaresi’nden (EIA) derlediği verilere göre, Rusya geçen yıl 262 milyon ton kömür ihracatı gerçekleştirirken, bu miktar bir önceki yıla göre yüzde 7 arttı. Çin, 62,8 milyon tonla ülke bazında Rus kömürünün en büyük alıcısı konumunda yer aldı.
Rusya’nın toplam kömür ihracatının 69 milyon tonu ise AB ülkelerine yapıldı.
AB ülkeleri içinde 2021’de Rusya’dan en fazla kömürü 22,3 milyon tonla Almanya aldı. Bunu 15,8 milyon tonla Hollanda, 9,1 milyon tonla Polonya ve 5,8 milyon tonla İtalya izledi.
– Piyasada tedarik kısıtı ve rekor fiyatlar hakim
AB’nin Rusya’dan aldığı kömüre alternatif kaynaklar bulunmasına rağmen, piyasadaki tedarik sıkışıklığı ve yüksek fiyatlar nedeniyle Rus kömürünü farklı bir kaynakla ikame etmenin maliyetinin yüksek olacağı öngörülüyor.
Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) Kömür 2021 raporuna göre, küresel kömür tedarikinin geçen yıl yaklaşık 7,9 milyar ton olduğu hesaplanıyor. Üretimde 3,9 milyar tonla ilk sırada yer alan Çin’i, Asya ülkeleri içinde 793 milyon tonla Hindistan, 576 milyon tonla Endonezya ve 470 milyon tonla Avustralya izliyor.
ABD’nin 528 milyon ton, AB’nin 329 milyon ton ve Rusya’nın ise 429 milyon ton kömür üretimi olduğu hesaplanıyor.
Rusya kömür üretiminde en fazla artış beklenen ülkelerden biri
Üretimi yüksek olmasına rağmen kömür ihracatında büyük payı bulunmayan Hindistan’ın kömür üretiminin 2024’e kadar 163 milyon ton artarak 793 milyon tona ulaşacağı öngörülüyor.
Çin’in kömür üretiminin bu dönemde 57 milyon ton artması beklenirken, Rusya’nın üretiminin 16 milyon ton artışla 445 milyon tonu bulacağı hesaplanıyor. Rusya, kömür üretiminde en fazla artış beklenen ülkelerden biri olarak öne çıkıyor.
ABD ve AB’nin kömür üretiminin sırasıyla 44 milyon ve 82 milyon ton düşmesi bekleniyor.
ABD ve Kolombiya’dan kömür ithalatı artırılabilir
En büyük kömür ihracatçıları Endonezya ve Avustralya’dan AB’ye kömür ihracatı kısıtlı seviyede bulunurken, hali hazırda maksimum üretim kapasitesine ulaştıkları için bu ülkelerin kıtaya kömür ihracatını artırma ihtimali de düşük.
IEA, geçen yıl 440 milyon ton kömür ihracatı bulunan Endonezya’nın ihracatının 2024 itibarıyla 415 milyon tona düşeceğini, Avustralya’nın 376 milyon ton olarak hesaplanan ihracatının ise aynı dönemde 388 milyon tona ulaşabileceğini öngörüyor.
Dünyanın en büyük üçüncü kömür ihracatçısı Rusya’yı ise sırasıyla ABD, Güney Afrika, Kolombiya ve Kanada takip ediyor.
AB’nin kömür tedarik alternatifleri arasında bulunan ABD ve Kolombiya’nın ihracatını belli oranda artırabileceği fakat bu miktarın Rus kömürünü ikame etmeye yetmeyeceği hesaplanıyor.
ABD’nin 2021’de 80 milyon ton seviyesinde olan kömür ihracatının 2024 itibarıyla 57 milyon ton, Güney Afrika’nın ihracatının 63 milyon ton ve Kolombiya’nın 54 milyon tona inebileceği tahmin ediliyor.
Tüm alternatifler incelendiğinde AB’nin Rusya’dan ithal ettiği miktarı uygulamaya koyduğu kömür ambargosu dolayısıyla hızlı ve ekonomik bir şekilde ikame edemeyeceği öngörülüyor.
Kömür ambargosu
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Rusya’ya karşı uygulanacak 5’inci yaptırım paketi kapsamında, ülkeden yılda 4 milyar avro değerinde kömür ithalatına yasak getireceklerini ve bu ambargonun Rusya için önemli bir gelir kaybı oluşturacağını açıklamıştı.
Karar sonrası API2 Rotterdam Kömürü Vadeli İşlemler Piyasası’nda nisan kontratlarında kömürün ton fiyatı üç haftanın ardından yeniden 300 doların üzerine çıkmıştı.
Kömür fiyatları savaşın etkisiyle 8 Mart’ta ise 459,8 dolarla tüm zamanların en yüksek seviyesini görmüştü.