Azerbaycan savaştan sonraki 2 yılı Karabağ’ın imarı ve diplomatik girişimlerle geçirdi

Azerbaycan hükümeti, 2. Karabağ Savaşı’nın bittiği 10 Kasım 2020’den bu yana geçen 2 yılı Karabağ zaferinin diplomasi masasında da sürdürülmesi ve işgalden kurtarılan bölgelerin imar çalışmalarıyla geçirdi.

Savaştan sonra hiç vakit kaybetmeden çalışmalara başlanılan Azerbaycan’da, işgal döneminde 30 yıl boyunca Ermenilerce tahrip edilen ve atıl bırakılan, iki yıl önce de şiddetli çatışmaların yaşandığı bölge, artık “akıllı şehir” ve “akıllı köy” konseptli yerleşim birimlerinin, havalimanlarının ve yolların inşa edildiği, tarım alanlarının ekilmeye başlandığı bir bölge haline geldi.

İşgalden kurtarılan bölgeler, aradan geçen iki yılda hummalı çalışmaların yapıldığı büyük bir şantiyeyi andırıyor. İki yıl önce bölgenin eski yollarında hareket eden tanklar artık yerlerini iş makineleri ve kamyonlara bırakmış durumda. Bir taraftan yeni altyapı ve üstyapı projelerinin temeli atılırken diğer taraftan inşası tamamlanan projeler hizmete giriyor.

Bölgede hayata geçirilen ilk büyük proje ise Fuzuli Uluslararası Havalimanı oldu. Temeli 14 Ocak 2021’de Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından atılan havalimanı en yüksek uluslararası standartlara uygun olarak 8 ayda inşa edildi. “Karabağ’ın dünyaya açılan kapısı” olarak nitelendirilen havalimanının açılışı Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katılımıyla 26 Ekim 2021’de yapıldı. Erdoğan, Fuzuli Uluslararası Havalimanı’na inen ilk devlet başkanı oldu.

Azerbaycan, Fuzuli’nin yanı sıra Zengilan’da da hava limanı inşa etti. Temeli 26 Nisan 2021’de atılan Zengilan Uluslararası Havalimanı’nın açılışını da 20 Ekim 2022’de yine Cumhurbaşkanları Aliyev ve Erdoğan birlikte gerçekleştirdi. Bölgenin üçüncü havalimanı da Laçın’da inşa edilecek.

Göçmenlerin yurtlarına dönmesi ve Karabağ’da hayatın yeninden canlanması, Azerbaycan hükümetinin öncelikleri arasında yer alıyor.

Azerbaycan’da, göçmenlerin ata yurtlarına dönme süreci olan “Büyük Dönüş” için yapılan faaliyetler bizzat Cumhurbaşkanı Aliyev’in talimat ve denetimleriyle hayata geçiriliyor. İşgalden kurtarılan bölgelerin imarı için devlet bütçesinden 2021’de 2,2 milyar manat (1,29 milyar dolar), 2022’de ise 2,67 milyar manat (1,57 milyar dolar) ayrıldı.

Bölgedeki tüm yerleşim birimleri işgal döneminde tamamen tahrip edildiği için şehir ve kentlerin yeniden inşa edilmesi gerekiyor. Azerbaycan yönetimi kent bazında ilk olarak Ağdam’ı yeniden kuruyor. İşgal döneminde “hayalet kent” haline dönüşen ve “Kafkasya’nın Hiroşiması” şeklinde nitelendirilen Ağdam’ın 2026 yılına kadar yeniden iskana açılacağı öngörülüyor.

Savaş sonrasında ilk iskan Zengilan’daki “Akıllı köy”e gerçekleştirildi

Hükümet, köy bazında ise ilk olarak Zengilan’ın Ağalı köyünü iskana açtı. “Akıllı köy” konseptiyle yeniden yapılandırılan Ağalı köyüne toplam nüfusu 325 kişiden oluşan 66 aile yerleştirildi. Köye iskan aşamalı olarak devam edecek.

“Akıllı köy”ün hemen yanı başında ise Türk ve Azerbaycanlı yatırımcılarca tarım parkı projesi faaliyete geçti. Cumhurbaşkanları Erdoğan ve Aliyev tarafından ilk etabının açılışı yapılan Dost Agropark Akıllı Tarım Kampüsü’nde modern teknolojilerle tarım faaliyetleri yürütülüyor.

Ekin alanları, seralar, büyükbaş hayvan çiftliği ve meyve bahçelerinin yer aldığı tarım parkının tüm aşamaları tamamlandığında 500 kişiye istihdam sağlanması ve 100 milyon doların üstünde bir yatırım ekosistemi oluşturulması hedefleniyor.

Bölge yeni yollarla örülüyor

Azerbaycan, kurtarılan bölgelerin tüm istikametlerinde yeni kara yolları inşa ediyor.

Yapımı tamamlanan ve süren kara yolları ile şehir içi yolların toplam uzunluğu yaklaşık 1850 kilometre. Bölgede toplam uzunluğu 50 kilometreden fazla 33 tünel, toplam uzunluğu 12 kilometreden fazla 84 köprü inşa ediliyor.

Kara yollarının yanı sıra bölgede demir yolları da inşa ediliyor. Berde ile Ağdam arasında inşa edilen 47,1 kilometrelik hattın yüzde 58’i tamamlandı. Zengezur koridorunun iletim hatlarından biri olması planlanan Horadiz-Ağbend hattında da çalışmalar hızla devam ediyor. Her iki hattın 2023’te tamamlanması planlanıyor.

Karabağ’ın imarında Türk şirketleri ön sırada

Karabağ ve çevresinin imar ve ihya projelerinde Türk şirketleri ön sıralarda yer alıyor. Cumhurbaşkanı Aliyev her fırsatta Türk şirketlerinin bölgede başarılı ve kaliteli çalışmalar yaptığını belirtiyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan da 2. Karabağ Savaşı’nda olduğu gibi bölgenin imar iskanında Türkiye’nin Azerbaycan’ın yanında olduğunu sık sık dile getiriyor.

Diplomatik müzakereler sürüyor

Savaşta elde ettiği başarıyı diplomasi masasında da sürdürmeye kararlı olan Azerbaycan, Ermenistan’la barış elde etmek için girişimlerini sürdürüyor.

Azerbaycan Ermenistan’a karşılıklı olarak birbirlerinin egemenliğini, toprak bütünlüğünü tanımak, toprak iddiasında bulunmamayı taahhüt etmek gibi ilkelerden oluşan şartlar temelinde barış anlaşması imzalamayı önerdi. Ermenistan bu şartları kabul ettiğini açıkladı.

Böylece, Ermenistan ile Azerbaycan arasında gelecekte barış anlaşması ile sonuçlanması beklenilen bir süreç başladı. Süreç, hem Rusya’nın hem ABD’nin hem de Avrupa Birliği’nin (AB) arabuluculuğunda üç yönlü yürütülüyor.

İki yıllık süreçte iki ülke arasındaki sınırın belirlenmesi ve ulaşım hatlarının açılması hususunda başbakan yardımcılarının başkanlığı düzeyinde çalışma grupları oluşturuldu ve faaliyetlerine başladı. Bu grupların toplantılarına Rusya heyeti de katılıyor.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, 2 yıl içerisinde hem Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hem de AB Konseyi Başkanı Charles Michel’in girişimleriyle bir dizi görüşmeler gerçekleştirdi.

Son görüşme, Putin’in arabuluculuğunda 31 Ekim’de Soçi’de yapıldı.

Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov ile Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan ise ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın ev sahipliğinde 8 Kasım’da Washington’da bir araya geldi.

Ermenistan görüşmelerde Karabağ’daki Ermeni nüfusun geleceğini, Karabağ’a statü verilmesini gündeme getiriyor. Azerbaycan ise Karabağ Ermenilerine herhangi bir statü verilmeyeceğini, onların Azerbaycan vatandaşı olduğu ve diğer vatandaşlarla aynı haklara sahip olacakları hususundaki görüşünü kararlılıkla savunuyor.