Çin’in Chang’e 6 görevi kapsamında Ay’ın uzak yüzünden topladığı örnekler, Ay’da milyarlarca yıl önce volkanik patlamalar yaşandığını ortaya koydu. Analiz edilen bazalt türündeki lav örnekleri, bu volkanik aktivitenin 2.8 milyar yıl öncesine dayandığını gösteriyor.
Ay’ın yakın yüzüne kıyasla çok az incelenen uzak yüzey, gizemlerini bir bir açığa çıkarıyor.
Ay’ın uzak yüzünden i̇lk kez örnek getirildi
2024 yılında gerçekleştirilen görevde, Chang’e 6 uzay aracı Ay’ın Güney Kutbu-Aitken havzasından 1,9 kilogram örnek topladı. Bu örnekler, Ay’ın uzak yüzünden Dünya’ya getirilen ilk materyaller olarak tarihe geçti. Daha önce yalnızca iki Çin uzay aracı Ay’ın bu bölgesine iniş yapabilmişti.
Science dergisinde çığır açan bulgular
Çin Bilimler Akademisi’nden Zexian Cui ve ekibi, analiz edilen örneklerin bazalt türünde olduğunu ve volkanik kökenli kayaçların kimyasal izotoplarını incelediklerini duyurdu. Bu analizler, Ay’ın uzak yüzeyindeki bazaltların 2,8 milyar yıl önce lav akışlarıyla oluştuğunu kanıtladı.
Önceki araştırmalar, Ay’ın yakın yüzünde 2 milyar yıl öncesine kadar volkanik aktivitelerin sürdüğünü gösteriyordu. Ancak, uzak yüzdeki volkanizmanın keşfi, Ay’ın tarihini yeniden yazmaya hazırlanıyor.
Volkanik patlamaların gizemi derinleşiyor
Chang’e 5 görevi sırasında 2020 yılında Ay’ın yakın yüzünden toplanan örnekler, volkanik patlamaların 120 milyon yıl öncesine kadar devam etmiş olabileceğini öne sürmüştü. Bu da Ay’daki volkanik aktivitenin düşündüğümüzden çok daha uzun süre devam ettiğini gösteriyor.
Araştırmacılar, Güney Kutbu-Aitken havzasındaki devasa çarpışmanın Ay’ın manto yapısında radikal değişikliklere neden olmuş olabileceğini düşünüyor. Bu çarpışmanın, volkanik aktiviteler üzerinde önemli etkiler yarattığı belirtiliyor.
Ay’ın i̇ki yüzü arasındaki farklar ortaya çıkıyor
Güney Kutbu-Aitken havzasında potasyum ve uranyum gibi radyoaktif elementlerin eksikliği, Ay’ın uzak yüzündeki bazalt oluşumlarının azlığını açıklayabilir. Bu elementlerin radyoaktif bozunma sırasında ısı yayması, volkanik aktiviteleri tetikleyen bir unsur olarak biliniyor.
Uzay araştırmaları yeni ufuklar açıyor
Çin’in Chang’e serisi görevleri, Ay’daki volkanik aktiviteler ve iki yüzü arasındaki kimyasal farklarla ilgili yeni veriler sunmaya devam ediyor. Ay’daki sırların çözülmesi, Dünya’nın uydusunun oluşumuna ve evrimine dair önemli ipuçları sunabilir.
Bu bulgular, uzay araştırmalarında uluslararası iş birliği ve bilimsel merakın önemini bir kez daha gözler önüne seriyor. Ay’ın sırları çözülmeye devam ederken, yeni keşiflerin heyecan verici olduğu şüphesiz.