Karmaşık siyasi bir yapıya sahip Bosna Hersek’te, devlet düzeyindeki başkanlık konseyi ve parlamentonun yanı sıra Bosna Hersek Federasyonu (FBIH) ve Sırp Cumhuriyeti (RS) olmak üzere iki entitede ve FBIH içindeki 10 kantonda parlamento üyelerini belirlemek için kayıtlı 3 milyon 368 bin 666 seçmen 2 Ekim Pazar günü sandık başına gidecek.
Devletin en üst mevkisi Devlet Başkanlığı Konseyini oluşturan Boşnak, Sırp ve Hırvat üyeler için yapılacak seçimde 9 aday yarışacak. Bu, 4 yıllık görev süresinin uygulanmaya başlandığı 2002’den beri en az aday sayısı olarak dikkat çekiyor.
Bosna Hersek’teki 2002 seçimlerinde 35 aday konsey üyeliği için yarışırken, bu sayı her seçim yılı azalarak 2006’da 23, 2010’da 19, 2014’te 17 ve 2018’de 15 aday olarak kayıtlara geçti.
Adaylardan 3’ü Boşnak, 2’si Hırvat ve 4’ü Sırp
Devlet Başkanlığı Konseyinin Boşnak üyesi olabilmek için 3 aday yarışacak.
Boşnakların en büyük siyasi partisi olan Demokratik Eylem Partisinin (SDA) adayı Bakir İzetbegovic olurken, Sosyal Demokrat Partinin (SDP) adayı Denis Becirovic de 11 siyasi partiden oluşan muhalefet blokunun desteğini aldı.
Adayını geçen yıl açıklayan “Devlet” isimli koalisyon ise Mirsad Hadzikadic’de karar kıldı.
Bosna Hersek’te 2018 seçimlerinde Boşnak üye için 6 aday yarışırken, bu seçimlerde aday sayısı yarı yarıya düştü.
Konseyin Hırvat üyesi olabilmek için de 2 aday yarışacak.
Mevcut Hırvat üye Zeljko Komsic, Demokratik Cephe (DF) ve Halk Birliği (GS) koalisyonunun adayı olurken, Bosna Hersek Hırvat Demokrat Birliğinin (HDZ) adayı Borjana Kristo olarak açıklandı.
En son seçimlerde Hırvat üye 5 aday arasından seçilirken, bu yıl aday sayısındaki ciddi düşüş dikkat çekti.
RS’de kayıtlı seçmenlerin oylarıyla belirlenen Sırp üye ise 4 aday arasından seçilecek.
Konseyin Sırp üyesi Milorad Dodik’in genel başkanı olduğu Bağımsız Sosyal Demokratlar Birliğinin (SNSD) adayı Zeljka Cvijanovic olarak açıklanırken, Sırp İlerleme Partisinin (SDS) adayı eski Dış Ticaret ve Ekonomik İlişkiler Bakanı Mirko Sarovic oldu.
RS’te SDP’nin adayı ise Vojin Mijatovic olurken, Demokratik Halk Birliğinin (DNS) adayı Nenad Nesic olarak açıklandı.
2018 seçimlerinde Sırp üye için 4 adayın ismi açıklanırken, aday sayısı bu seçimlerde de istikrarını korudu.
Bu arada Bosna Hersek Partisi (SBIH) Nermin Sehovic’i aday olarak gösterirken, müfettiş olarak görev yapan Sehovic, görevinden istifa etmediğini ve adaylığı kabul etmediğini söyledi.
Öte yandan, Devlet Başkanlığı Konseyinin Boşnak ve Hırvat üyeleri FBIH içinden, Sırp üye ise RS içinden seçiliyor.
FBIH’teki seçmenler Bosna Hersek Parlamentosu, FBIH Parlamentosu ve kanton parlamentoları için de oy kullanırken, RS’teki seçmenler Bosna Hersek Parlamentosu, RS Başkanlığı ve Başkan Yardımcılığı ile RS Halk Meclisi için sandık başına gidecek.
FBIH içinde yer alan Saraybosna, Tuzla, Zenica-Doboj, Una-Sana, Orta Bosna, Hersek-Neretva, Bosna-Podrinje, Batı Hersek, On ve Posavina olmak üzere 10 kantonda da seçmenler milletvekili pozisyonu için oy kullanacak.
Seçimlerde 90 siyasi parti yarışıyor
Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyinin Boşnak, Sırp ve Hırvat üyelerinin yanı sıra kanton, entite ve devlet düzeyindeki hükümetlerin ve milletvekillerinin belirleneceği seçimlere, 90’ı siyasi parti, 17’si bağımsız aday ve 38’i koalisyon olmak üzere 145 siyasi unsur katılıyor.
Bosna Hersek Seçim Komisyonu (CIK) verilerine göre, 2018 seçimlerine 67 siyasi parti katılırken, bu yılki sayı 2002 seçimlerinden sonraki en yükseği olarak kayıtlara geçti.
Öte yandan, yurt dışına kayıtlı yaklaşık 68 bin seçmen de posta yoluyla ya da Bosna Hersek’in diplomatik temsilciliklerinde kurulacak sandıklarda oylarını kullanabilecek.
Adayların ve siyasi partilerin seçim kampanyaları 1 Ekim Cumartesi günü sabahına kadar sürecek, ardından seçim yasakları başlayacak.
Bosna Hersek’te seçim yasası “dayatma” süreci yaşandı
Bosna Hersek’te devlet başkanını dahi görevden alma yetkisi bulunan Yüksek Temsilci Christian Schmidt’in ülkede yeni bir seçim yasası “dayatacağına” dair iddialar çıktı.
Temmuzda iddiaların krize dönüştüğü Bosna Hersek’teki yeni seçim yasasının Hırvatların işine yarayan ancak Boşnakların haklarını elinden alan bir durum ortaya koyacağı tartışıldı.
Boşnakların tepkisiyle karşı karşıya kalan Schmidt, 2 Ekim’de yapılacak seçimlerin bütünlük içerisinde gerçekleşmesi için “şeffaflık paketi” adı altında teknik değişimler getirdiğini açıkladı.
Bu arada, 2018 seçimlerinde Komsic’e karşı kaybeden Hırvat Demokrat Birliği Bosna Hersek (HDZ BIH) lideri Dragan Covic, Komsic’in Bosna Hersek Federasyonu’ndaki Boşnakların oylarıyla seçildiğini iddia ederek ülkede yeni bir seçim yasası reformu talebinde bulunmuştu.
Bosna Hersek’in karmaşık siyasi yapısı
Bosna Hersek, 29 Şubat-1 Mart 1992’de yapılan referandum ile eski Yugoslavya’dan ayrılarak bağımsızlığını ilan etti. Bosna Hersek içindeki Sırpların büyük çoğunluğunun boykot ettiği referanduma halkın yüzde 64,31’i katıldı. Katılanların yüzde 99,44’ü bağımsızlık için “evet” dedi.
Bosna Hersek, referandum sonucuna göre bağımsız bir devlet olsa da bağımsızlığın bedelini 3,5 yıl süren kanlı bir savaşla ödemek zorunda kaldı. Bağımsızlık ilanının akabinde Sırpların kontrolündeki Yugoslav ordusunun ve istihbarat birimlerinin silahlandırdığı Bosnalı Sırplar, Müslüman Boşnaklara yönelik etnik temizlik ve katliamlar başlattı. Müslüman Boşnaklar, kuzey ve doğuda Sırplara, güney ve batıda ise Hırvatlara karşı ülkenin bütünlüğünü korumak için savaştı. Toplama kamplarında esir tutulan Boşnaklar, işkencelere maruz kaldı, tecavüze uğradı ve katledildi. Avrupa’nın orta yerinde 3,5 yıl süren ve çok sayıda katliam, soykırım, insanlık suçlarının işlendiği bir savaş yaşandı.
Savaş, ABD’nin Ohio eyaletindeki Dayton Hava Üssü’nde 21 Kasım 1995’te Dayton Barış Antlaşması’nın imzalanmasıyla sona erdi.
Anlaşma silahları sustursa da ülkeye karmaşık bir siyasi yapı getirdi. Dayton çerçevesinde belirlenen “yeni” Bosna Hersek’in anayasasında, 3,5 yıl boyunca birbiriyle savaşan Sırp, Boşnak ve Hırvatlar “kurucu halklar” olarak belirlendi. Bu “üç başlı” yapı, Bosna Hersek’i dünyanın en karmaşık siyasi sistemine sahip ülkelerden biri haline getirdi. Özellikle dış politikada “uzlaşma” ile karar alındığından, birçok anlamda Bosna Hersek’in ilerleyişi içeriden durdurulmuş oldu.
Ülke FBIH ve RS entiteleri ile özerk bir yapıya sahip Brcko Bölgesi’ne ayrıldı. FBIH de kendi içinde 10 kantona bölündü. Her kantonun, entitenin ve devletin ayrı hükümetleri olduğu göz önüne alınırsa ülkede farklı seviyelerde 13 başbakan olduğunu söylemek dahi sistemin karmaşıklığını anlatmaya yetiyor.