Cezayir’in, Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle alternatif gaz arayışını hızlandıran Avrupa için önemli alternatiflerden biri olabileceği tartışılıyor.
Ukrayna’daki savaş ve devreye alınan yaptırım kararları sonrası Rusya’nın doğalgaz arzını azaltma ihtimali Avrupa’da alternatif rota arayışını gündeme getirdi.
Cezayir, doğalgaz kaynakları, mevcut doğalgaz hatları ve Avrupa’ya yakınlığıyla öne çıkan ülkelerden birisi olurken, talebin karşılanma imkanı ve bu ticaretin önündeki engeller sorgulanıyor.
AB ülkelerinin yıllık doğalgaz ihtiyacı, toplam 340-350 milyar metreküp arasında değişiyor. Geçen yıl AB ülkeleri, Rusya’dan boru hattıyla günde ortalama 380 milyon metreküp, yıllık ise yaklaşık 140 milyar metreküp gaz ithal etti.
Rusya’dan ithal edilen toplam 155 milyar metreküp, 2021’de AB’nin gaz ithalatının yaklaşık yüzde 45’ini ve toplam gaz tüketiminin yaklaşık yüzde 40’ını oluşturdu.
Geçen yıl AB ülkelerinin doğalgaz ihtiyacının yüzde 12’sini karşılayan Cezayir, Avrupa’ya doğalgaz ihracatını artırma konusunda kararlı.
Sonatrach enerji alanında gelecek 4 yılda 40 milyar dolar yatırım planlıyor
Cezayir’in 1963 yılında kurulan milli petrol şirketi Sonatrach, Afrika’nın en büyük enerji şirketi konumunda bulunuyor.
Şirket; petrol ve doğalgazın aranması, çıkarılması, işletilmesi, dağıtımı ve keşfinin yanı sıra elektrik alanında faaliyet gösteriyor.
Sonatrach Direktörü Tevfik Hakkar’ın basına açıkladığı verilere göre, şirket 2020 yılına oranla gelirlerini 2021’de yüzde 70’e yakın artırarak senelik gelirini 35,5 milyar dolara çıkarmayı başardı.
Hakkar, şirketin yine 2020 yılındaki petrol üretimine oranla 2021 yılında yüzde 19 oranında artış gösterdiğini kaydetti.
Sonatrach, 2022-2026 yılları arasındaki yatırım hacminde de yükseliş olacağını duyuran Hakkar, 40 milyar dolar yaptırım planladığını duyurmuştu.
Şirket, geçtiğimiz bir ay içerisinde, İspanya, İtalya ve Slovenya enerji şirketleriyle iş birliği alanında sıkı görüşmeler gerçekleştirdi.
Cezayir, hem tedarikçi hem de geçiş noktası olabilir
Cezayir’den Avrupa ülkelerine doğalgaz tedariki Medgaz ve TransMed boru hatları üzerinden sağlanırken, Galsi ve Greenstream doğalgaz boru hattı projeleri faaliyete geçirilmeye çalışılıyor.
Cezayir’den İspanya’ya uzanan Medgaz boru hattının yıllık kapasitesi 8 milyar metreküpü bulurken, bu kapasiteyi 10,6 milyar metreküpe çıkarmak için genişletme çalışmaları devam ediyor.
TransMed boru hattı Cezayir’den Tunus’a ve İtalya’ya doğalgaz taşırken, bu hattın yıllık 33 milyar metreküp taşıma kapasitesine sahip olduğu biliniyor. Geçen yıl yaklaşık 20 milyar metreküp doğalgazın iletildiği hat aracılığıyla daha fazla doğalgazın ihracı gündemde.
Cezayir’den doğrudan İtalya’nın Sicilya adasına doğalgaz taşıması düşünülen Galsi projesiyle, Avrupa’ya yeni bir doğalgaz hattının açılması planlanıyor.
Nijerya’dan Cezayir’e inşa edilmesi düşünülen NIGAL doğalgaz hattı yoluyla, Avrupa’ya yönelik doğalgaz arzının artırılarak Cezayir’in bir geçiş noktası olması düşünülüyor.
Cezayir’i Fas üzerinden İspanya’ya bağlayan 12 milyar metreküp kapasiteli Mağrip-Avrupa boru hattı ise Cezayir’in Fas yönetimiyle diplomatik ilişkileri kesme kararıyla birlikte kullanılmıyor.
“Cezayir kısa vadeli bir seçenek değil”
Kuzey Afrika uzmanı İntisar Fakir ise Washington merkezli Middle East Institute düşünce kuruluşundaki yazısında Cezayir’in Avrupa’nın doğalgaz ihtiyacı için “kısa vadeli bir seçenek” olmadığını belirtti.
Cezayir’in ülke içerisindeki doğalgaz tüketiminin de artacağına dikkati çeken Fakir, 2013’ten 2018’e yüz 10 artan iç tüketimin 2028’e kadar yüzde 50 artmasının beklendiğini kaydetti.
Fakir, doğalgaz sektörüne yönelik yatırımdaki kısıtlamalar ve son dönemdeki yolsuzluk soruşturmalarının Sonatrach’ın gelişimine engel teşkil ettiğini ifade etti.
Cezayir’in boru hatlarının kapasitesinin yanında üretim kapasitesini de artırması gerektiğine dikkati çeken Fakir, Nijerya’dan Cezayir’e uzanması planlanan NIGAL hattının da doğalgaz arzına önemli katkı sunabileceğini vurguladı.
Fakir, Cezayir’in uzun vadede projeleri ve üretimiyle arzını artırabileceğini, ancak Avrupa’nın Rus gazından endişelerini kısa vadede giderebilecek bir konumda olmadığı değerlendirmesinde bulundu.
Cezayir, Rusya ile geçmişe dayanan köklü ilişkilere sahip
Rusya-Ukrayna savaşının başlamasından beri Cezayir krizle ilgili tarafını henüz tam olarak belli etmiş değil.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askeri saldırısını kınayan karar tasarısı 141 oyla kabul edilirken, Cezayir çekimser görüş bildiren 5 ülke arasında yer aldı.
İki ülke arasında geçmişe dayanan askeri, enerji ve siyasi alanlardaki köklü ilişkiler, Cezayir’in Avrupa’ya gaz ithalatında Rusya’nın rolünü alma noktasında istekli olup olmadığı hususunda belirsizlik oluşturuyor.
Sovyetler Birliği, bağımsız Cezayir devletini 23 Mart 1962’de tanıyarak ülkeyle diplomatik ilişkiler kuran ilk ülke olurken, Cezayir eski Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika döneminde Rusya ile askeri, ticari ve enerji gibi birçok alanda iş birliği için stratejik ortaklık anlaşması imzalandı.
Cezayir ve Rusya arasında 2006 yılında savunma alanında imzalanan 300 adet T-90 tipi tank, Cezayir’e ait Rus yapımı 250 takın yenilenmesi ve çok sayıda “Kornet” ve “Metis” füzelerinin satışını kapsayan 5,7 Milyar Dolar değerindeki anlaşma, bu anlamda öne çıkan gelişmelerden birisi oldu.
Cezayir ve Rusya, 2001 yılında Cezayir milli petrol şirketi Sonatrach’ın da Gazprom, Lukoil ve Zarubezh Geology gibi Rus enerji şirketleri ile yakın ilişkileri bulunuyor.
Hali hazırda bazı Rus enerji, petrol ve gaz arama şirketlerinin Cezayir’de aldığı enerji arama, boru haklarının yenilenmesi ve yapımı üzerine projelerinin devam ettiği biliniyor.