Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun, geçen ay parlamentonun alt kanadını feshederek erken seçim için startı verdikten sonra, seçmenlerin farklı listelerden istedikleri sıralamayı seçebilecekleri “açık liste” sistemini içeren seçim yasasını onayladı.
Ülkede eski Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika’yı koltuğundan eden kitlesel halk protestolarının ardından çalkantılı bir dönemde göreve gelen Tebbun, dün onayladığı yasa ile 2016’daki seçim kanununun yol açtığı “aday listelerinde üst sıralarda yer alabilmek için dönen yolsuzluğu” gidereceğini savundu.
Cumhurbaşkanlığından yapılan yazılı açıklamada yeni seçim yasasında “açık liste” sisteminin benimsendiği ifade edildi ancak başka detaylara yer verilmedi. Cumhurbaşkanlığının daha önceden partilere gönderdiği taslakta, siyasi partilerin ve bağımsız isimlerin aday listelerini İçişleri Bakanlığının değil geçen yıl kurulan Bağımsız Seçim Komisyonunun onaylayacağı aktarıldı.
Taslakta “kampanya sürecinde, nefret ve ayrıştırıcı dil kullanmasına müsaade edilmeyeceği” ifadesi dikkati çekerken, adayların kampanyalarında harcayabileceği üst limitler de belirlendi.
İki yıl önceki protesto dalgası ve gelişen olaylar sonunda liderlik kadrosunda köklü değişime giden Cezayir, yerel basına göre haziran ayında yerel ve parlamento seçimlerine gitmeyi planlıyor.
Cezayir’de çalkantılı geçen iki yıl
Cezayir’de Şubat 2019’da Buteflika’nın (84) 20 yıl görevde kaldıktan sonra kötü giden sağlığına rağmen beşinci dönem için tekerlekli sandalyesinden tekrar Cumhurbaşkanı adayı olması üzerine “Hirak” olarak isimlendirilen kitlesel protesto dalgası başladı.
Buteflika’nın ekibi, protestoları atlatmak amacıyla ve darbe endişesiyle attığı adımlar yüzünden orduyla karşı karşıya geldi. Ordunun, Cezayir sokağından yükselen “istifa” talebine işaret ederek verdiği “muhtıra” üzerine Buteflika istifa etmek zorunda kaldı.
Yakın tarihinde kanlı ve yorucu bir iç savaş yaşadığı için “Arap Baharı” sürecini sakin atlatan Cezayir sokağı, bu sefer “rejimde köklü değişim” talebiyle protestolarını sürdürdü. Rejimin zengin ettiği iş dünyasından oligarklar, ordu ve üst düzey güvenlik yetkilileri ile siyasi bürokrasiden oluşan kliğin çözülmesi talebi, Cezayir sokağının ortak isteği olarak öne çıktı.
Ülkede gücünü tazeleyen ordu ve rejim, sokağın da tansiyonunu düşürmek adına Buteflika ekibine yönelik geniş çaplı tasfiyeye giderek, “yolsuzluk, görevi kötüye kullanma, kamu malını zarara uğratma” gibi suçlamalarla bir dizi yargı süreci başlattı. Ülkedeki bir kesim bu yolsuzluk soruşturmalarını desteklerken, diğer bir kesim ise söz konusu operasyonların rejimin tasfiyesi için kullanıldığı eleştirisini yöneltti.
Cezayir ordusu, sokağın itirazına karşın ülkedeki belirsizliği sonlandırmak için Aralık 2019’da ülkeyi Cumhurbaşkanlığı seçimine taşıdı. Tebbun, yaklaşık yüzde 40 katılımla tamamlanan seçimleri birinci turda yaklaşık yüzde 60 oyla kazandı.
Cezayir sokağı protestolarına ara vermedi ancak rejim bu dönemde Hirak hareketinin önde gelen isimlerini “ulusal güvenliğe tehdit, orduyu karalama ve zayıflatma” gibi suçlamalarla yargıladı. Dünyayı etkisi altına alan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının ardından Hirak hareketi Mart 2020’de gösterilerini sonlandırdı.
Tebbun, yeni dönemin anahtarı olarak nitelendirdiği bir Anayasa hazırlattı. Ordunun siyasetteki etkisinin devam edeceği, yargı ve yönetim biçiminde değişikler içeren bir Anayasa için Kasım 2020’de referanduma gidildi. Salgının da etkisiyle seçmenlerin sadece yüzde 23’ünün katıldığı referandumda yeni Anayasa yüzde 66 oyla kabul edildi.
Tebbun, referandumun ardından genel seçimlere gidilerek sistemin “eski rejim kalıntılarından ayıklanması” arzusunu dile getirdi. Ancak sonrasında Tebbun yaklaşık üç ayını Kovid-19 tedavisi için gittiği Almanya’da geçirmek zorunda kaldı.
Tebbun, ülkeye döndü ve seçim sürecine hız verdi
Cumhurbaşkanı Tebbun, şubat ayında ülkeye döndükten sonra erken seçim için parlamentonun üst kanadını Cumhurbaşkanlığı kararıyla feshettiğini açıklarken, Hirak’ın öncü isimlerinden onlarca kişiye de affetti.
Ancak buna karşın, Buteflika’yı koltuğundan eden gösterilerin 2’nci yıl dönümü olan şubat ayından bu yana her cuma başta başkent olmak üzere ülkenin önemli kentlerinde “yolsuzluğun son bulması, siyasetin yenilenmesi, ordunun siyaset üzerindeki hakimiyetinin sonlanması ve köklü reform” talebiyle binlerce kişinin katıldığı gösteriler düzenleniyor.
Tebbun, göstericilerin taleplerini meşru bulduğunu ifade ederken, kabine revizyonu, aktivistlerin affedilmesi, yeni seçim yasası gibi adımlarla da sokağın tansiyonunu düşürmeye çalışıyor.
Salgın, Cezayir’deki ekonomik sorunları derinleştirdi
Dünyayı etkisi altına alan Kovid-19 salgınının yol açtığı ekonomik tahribat, Cezayir’i de derinden etkiledi. Enerji fiyatlarının düşük seyri, devlet bütçesinin yüzde 60’ını ve ihracatın da yüzde 94’ünü petrol ve doğal gazdan sağlayan Cezayir’i ekonomik olarak zor durumda bıraktı.
Hükümetin açıkladığı rakamlara göre, ülkenin enerji gelirleri yüzde 40 düştü. Bunun yanı sıra Kovid-’19un yayılmasını engellemek için hayata geçirilen kısıtlamalar, yüksek enflasyon, yerel para birimindeki değer kaybı ve ithalata dayalı ekonomide hızlı fiyat artışı gibi unsurlar ekonomideki sancının şiddetini arttırdı.
Cezayir hükümeti, 2021 yılı bütçesinde ülke ekonomisinin rekor şekilde 22 milyar dolar cari açık verebileceğini hesapladı.
Uluslararası Para Fonu’nun tahminine göre, Cezayir, bütçe açığını kapatmak için en az varil başı 150 dolara ihtiyaç duyuyor.
Bu arada aşı konusunda Rusya ile ortak üretim anlaşması imzalayan Cezayir, başta Sputnik V olmak üzere ülke genelinde aşılama kampanyası da yürütüyor.