Cezayir’de 407 sandalyeli Mecliste 100’den fazla milletvekilinin imzasını taşıyan yasa teklifi, birkaç gün önce aralarında illetvekili Zekeriya Belhayr’ın da bulunduğu bir grup parlamenter tarafından Ulusal Halk Meclisi Başkanlığına sunuldu.
Milletvekillerinin bu adımı, iki ülke arasında son dönemdeki krizin yanı sıra Cezayir’in Fransa’ya karşı 1 Kasım 1954’te başlattığı Kurtuluş Devrimi’nin 67. yıl dönümüyle eş zamanlı gerçekleşti.
Ülkedeki en büyük İslami eğilimli parti Barış Toplumu Hareketi milletvekili ve sömürgeciliği suç haline getiren yasa teklifi girişiminin koordinatörü Belhayr, AA muhabirine yaptığı açıklamada, yasa teklifinin arkasında çok büyük siyasi ve toplumsal destek olduğunu belirtti.
Belhayr, “Bu yasa teklifi, siyasi ve ideolojik yönelimleri ne olursa olsun Cezayir’deki siyasi kesimlerin tamamı ve tüm Cezayirliler tarafından destekleniyor. Fransız kültüründen etkilendiği bilinen ülkedeki Batı yanlısı akımların bile bu yasa teklifinin önünde duracağını düşünmüyoruz; çünkü Cezayirliler Fransız sömürge zihniyetinden çok acı çekti.” dedi.
Yasa tasarısının süreci
Cezayir’deki yasama sürecine değinen Belhayr, teklifin önce Meclis Girişimler Ofisine, sonra da Ulusal Halk Meclisi Başkanıyla yardımcılarının bulunduğu Meclis Ofisine sunulduğunu aktardı.
Belhayr, Meclis Ofisinin mütalaasından sonra teklifin, milletvekilleri tarafından yeniden tartışılıp oylanması için hükümete taşındığını kaydederek, “Bu sabırsızlıkla beklediğimiz aşama. Çünkü Cezayir halkı, bağımsızlıktan (1962) beri bu yasayı bekliyor.” diye konuştu.
Cezayirli milletvekili, sonraki sürece ilişkin şunları söyledi:
“Milletvekillerinin bu teklife karşı çıkmasını asla beklemiyoruz. Böylelikle oylamadan sonra teklif, tartışma ve oylama için parlamentonun üst kanadı Millet Meclisine gönderilecek. Daha sonra da Cumhurbaşkanına gönderilecek teklif, onaylandıktan sonra yürürlüğe girmesi için Resmi Gazete’de yayımlanıyor.”
Cezayir halkından açık mesaj
Yasa teklifini, “Cezayir halkının tüm yönelimleriyle ulusal toprakların egemenliği ve sömürgeci Fransa’nın düşmanlığı konusunda yekvücut olduğuna ilişkin açık bir mesaj” şeklinde değerlendiren Belhayr, sömürgeci zihniyetin, modern Fransa’nın genç Cumhurbaşkanı aracılığıyla hala kullanıldığı görüşünü ifade etti.
Belhayr, iki ülke arasındaki krizin hem eski hem de yeni olduğunu ve yenilendiğini belirtti.
Cezayir-Paris krizine Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron’un açıklamalarının neden olduğunun söylenemeyeceğini aktaran Belhayr, belki de eski dönemdeki yönetimin (Abdulaziz Buteflika) Cezayir’in egemenlik hakkı konusunda Fransa devleti karşısında fazlaca hoşgörülü olmuş olabileceğini kaydetti.
Belhayr, ancak halihazırdaki yönetiminin ve devrimden sonra Cezayir’in bu konuya yanıtını güçlü şekilde verdiğine, bu nedenle krizin alışılmadık şekilde daha da büyük göründüğüne dikkati çekti.
Cezayirli milletvekili, “mevcut yönetimin egemenliği koruma ve Fransa ile Fransa dışındakilere eşit muamele konusunda bir ders verme” yönünde bir karar verdiğine inandıklarını dile getirdi.
Suçların kabulü
Söz konusu kanun teklifi, 6 bölüm ve 54 maddeden oluşuyor.
Teklifin 23. maddesi Cezayir devletinin, sömürge döneminde uğradığı zarardan dolayı Fransız makamlarının Cezayir halkından özür dilemesi konusunda çalışmasını düzenliyor.
49. madde ise, “Cezayir devletinin, sömürge suçlarını kabul etme koşulları yerine getirilene kadar Fransa ile hiçbir anlaşmaya imza atmamasını” öngörüyor.
Cezai hükümler bölümünde ise Fransa sömürgeciliğini herhangi bir şekilde yücelten tüm Cezayirliler için 6 ay ila 2 yıl hapis cezası öngörülüyor.
Cezayir’de Fransa sömürge döneminin suç sayılmasına ilişkin daha önce de benzer girişimler olmuştu. Bazı milletvekillerinin bu yöndeki girişimi 2009’da bilinmeyen nedenlerle başarısızlıkla sonuçlanmıştı. Dönemin muhalif kesimi, Buteflika yönetiminin bazı siyasi nedenlerle yasa teklifini askıya aldığını ifade etmişti.