Enerji zengini Türkmenistan, aynı zamanda dünyanın doğal gaz enerji haritasında, tedarikçi ve tüketici bölgeler arasında kilit konumda bulunuyor.
Ukrayna-Rusya Savaşı’yla birlikte Batı’nın Rusya’ya yönelik ambargoları, Moskova yönetimini özellikle enerji alanında yeni arayışlara itti.
Çin’e petrol sağlayan ülkeler listesinde ikinci sırada bulunan Rusya, bu ülkeye daha fazla doğal gaz satmak istiyor.
Rus enerji kurumlarının “Rusya, Kazakistan ve Özbekistan üçlü işbirliği mekanizması” oluşturma planı, Çin’in ana doğal gaz sağlayıcısı Türkmenistan’ı memnun etmedi.
Türkmengaz Devlet Kurumu Başkan Yardımcısı Murat Arçayev, Rusya’nın “üçlü gaz birliği”yle hangi genişleme fırsatlarından bahsedildiği ve hangi ülkelerin ilgilendiği gibi konuların açıklığa kavuşturulması gerektiğini söyledi.
Arçayev’in bu sözleri, Türkmenistan’ın, kendi çıkarlarının da bulunduğu bu alanda, söz konusu üçlü gaz birliğine “soğuk yaklaştığı” şeklinde yorumlandı.
Türkmenistan, dünyanın büyük doğal gaz rezervlerine sahip, bölgesel ve küresel enerji alanının en önemli aktörlerden biri görülüyor.
Dünyada doğal gaz rezervi sıralamasında Rusya, İran ve Katar’ın ardından 4. sırada bulunan Türkmenistan, enerji sektöründe ihracatını genişletme olanakları kapsamında çeşitli çalışmalar yürütüyor.
Ülke ekonomisi için kritik öneme sahip doğal gaz ihracatından önemli gelir kaynağı sağlayan Türkmenistan, 2021’de 83 milyar metreküple bağımsızlık kazanmasından bu yana yıllık en yüksek doğal gaz üretim seviyesine ulaştı.
Türkmenistan’ın mevcut doğal gaz boru hattı anlaşmaları
Doğal gazını ihraç etmek için geniş bir gaz boru hattı ağına sahip olan Türkmenistan, 2009’da hizmete açılan Türkmenistan-Özbekistan-Kazakistan-Çin boru hattı üzerinden yıllık yaklaşık 40 milyar metreküp doğal satışı gerçekleştirerek halihazırda Çin’in en büyük doğal gaz tedarikçisi konumunda.
Ayrıca Türkmenistan, 2019’da yıllık 5,5 milyar metreküp gaz satışı için Rusya ile 5 yıllık anlaşma yaparken 2021’de yapılan swap anlaşması çerçevesinde de İran üzerinden Azerbaycan’a yıllık yaklaşık 2 milyar metreküp gaz satışı gerçekleştiriyor.
“Türkmenistan, doğal haz ihracatında yeni anlaşmalara ve işbirliğine hazır”
Enerji politikasında doğal gaz, petrol gibi yer altı zenginliklerinin önemli yere sahip olduğu Türkmenistan’da, hükümet gaz sektörünü geliştirmek ve ihracatını artırmak için çeşitli politikaları hayata geçirmeye çalışıyor.
Türkmenistan, doğal gaz rezervlerinin keşfini ve üretimi artırmak, yeni ihracat rotalarını bulmak için uluslararası enerji şirketleri ile işbirliği yapmaya devam ediyor. Türkmenistan, 2021’de Azerbaycan ile Hazar Denizi’nde yer alan ve “Dostluk” olarak nitelendirilen petrol yatağının ortak işletilmesi konusunda anlaşma imzaladı.
Doğal gaz ticaretinde alternatif boru hattı projelerinin üzerinde çalışmalar yapan Türkmenistan, halihazırda inşaatı devam eden Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan (TAPI) doğal gaz boru hattı üzerinden gelecekte yıllık 33 milyar metreküp doğal gaz satışını yapmayı planlıyor.
Ayrıca, inşa aşamasında olan Türkmenistan-Özbekistan-Tacikistan-Kırgızistan-Çin güzergahındaki doğal gaz boru hattının 4. kolunun yıllık gaz ihracat hacmi ise 25 milyar metreküp. Trans-Hazar boru hattı projesi ise ülkenin Avrupa pazarına açılmak üzere yaptığı en önemli girişimlerin başında geliyor.
Türkmenistan Dışişleri Bakanı Raşid Meredov, yakın zamanda düzenlenen “Hazar Denizi-Barış ve Dostluk Denizi” konulu forumda, Türkmenistan’ın, Trans-Hazar boru hattı projesinin uygulanması konusunda Avrupalı ortaklarla işbirliğini sürdürmeye hazır olduğunu söyledi.
Meredov, bu projenin sadece ekonomik ve ticari olarak uygulanabilir bir proje değil, aynı zamanda çıkarların ve faydaların eşit olarak dikkate alınmasına dayalı küresel enerji güvenliği ve sürdürülebilirliğinin sağlanması için kilit bir koşul olarak değerlendirildiğini söyledi.
Türkmenistan ile Avrupa Birliği arasında enerji işbirliği ve karşılıklı anlayışa ilişkin Çerçeve Anlaşması 2008 yılında yapıldı. 2011’de Türkmenistan eski Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov ve dönemin Avrupa Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso’nun başlattığı Trans-Hazar doğal gaz boru hattı projesinin yapım görüşmeleri devam ediyor.