Dünya Bankası’nın 2018 ve 2020 yılı İş Yapma Kolaylığı Raporlarında Çin’in sıralamasını yükseltmek için verilerin değiştirildiğinin ortaya çıkması, uluslararası kuruluşların raporlarının güvenilirliğine ilişkin soru işaretlerini artırdı.
Verilerle ilgili rapor edilen düzensizlikleri araştırmak için 17 yıldır yayımladığı İş Yapma Kolaylığı Raporu’nu geçen yıl ağustos ayında askıya alan Dünya Bankası, soruşturmanın tamamlanmasının ardından raporun yayımlanmasına devam edilmeyeceğini duyurdu.
Bankadan yapılan açıklamada, soruşturmanın eski kurul yetkilileri ile eski ve yeni banka personellerinin tutumları da dahil etik konuları gündeme getirdiği belirtildi.
İş Yapma Kolaylığı Raporu’nun 2018 ve 2020 yıllarına ilişkin sayılarında veri düzensizliklerine yönelik Wilmer Hale hukuk şirketi tarafından yürütülen soruşturmanın bulgularını paylaşan Dünya Bankası, iş ve yatırım ortamını değerlendirmek için yeni bir yaklaşım üzerinde çalışılacağı bildirdi.
Çin 2018 raporunda 78’inci sırada yer almıştı
Soruşturma bulgularının yer aldığı raporda, söz konusu dönemde Dünya Bankası’nda İcra Kurulu Başkanlığı görevini yürüten Uluslararası Para Fonu (IMF) Başkanı Kristalina Georgieva ile dönemin Dünya Bankası Başkanı Jim Yong Kim de dahil olmak üzere üst düzey yetkililerin bankanın büyük bir sermaye artışı için Çin’den destek aradığı bir zamanda Çin’in sıralamasını iyileştirmeleri için ekonomistlere baskı yaptığı aktarıldı.
Çin’in Ekim 2017’de yayınlanan “İş Yapma Kolaylığı 2018” raporundaki sıralaması, veri metodolojisi değişiklikleri yapıldıktan sonra ilk taslağa kıyasla yedi sıra yükselerek 78 olmuştu.
Soruşturma raporunun yayımlanmasının ardından IMF Başkanı Georgieva’dan rapora hızla itiraz geldi. Georgieva, veri düzensizliklerine ilişkin yürütülen soruşturma sonucu yayımlanan raporda kendisinin 2018 yılı İş Yapma Kolaylığı Raporu’ndaki rolüne ilişkin yer alan bulgulara katılmadığını ifade etti.
Yatırımcılar için faydalı ancak manipülasyona açık
Dünya Bankası’nın İş Yapma Kolaylığı Raporu’nun yayımını durdurma kararı ve soruşturma bulguları uluslararası ekonomi camiasında büyük yankı ve uluslararası kuruluşların raporlarının güvenirliğini yeniden gündeme getirdi.
IMF Başkanı Kristalina Georgieva’nın da bulunduğu dönemin üst düzey banka yetkililerinin Çin’in sıralamasını etkileyen verileri değiştirmek için personele baskı yaptığının tespit edilmesi yatırımcılar arasında da endişelere neden oldu. Raporun yayımının durdurulmasının yatırımcıların değerlendirmelerini zorlaştırabileceği belirtildi.
Dünya Bankası ve IMF’de büyük oranda söz hakkına sahip ABD Hazine Bakanlığı, “ciddi” olarak nitelendirdiği bulguların analiz edildiğini bildirdi.
IMF de Başkan Georgieva’nın rolüne ilişin bulguların yer aldığı soruşturma raporunun incelendiğini duyurdu.
Ekonomistler, uluslararası kuruluşlar tarafından hazırlanan bu tür raporların yatırımcılar için faydalı ancak uzun süredir manipülasyona açık olduğunu belirtti.
Bazı ekonomistler ise raporun şirketler için bir “yol haritası” niteliğinde olduğunu belirterek, İş Yapma Kolaylığı değerlendirmelerinin uzun süredir güvenirliğini kaybettiğini aktardı.
Bluebay Varlık Yönetimi Gelişen Piyasalar Kıdemli Stratejisti Timothy Ash, 2003’ten beri yayımlanan raporun bankalar ve şirketlerin yatırım kararlarında risk değerlendirmesi için önemli hale geldiğine dikkati çekerek, “Bu konuda ne kadar çok düşünürsem o kadar kötü görünüyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Bazı STK’lar raporun yayımının durdurulmasını memnuniyetle karşıladı
Oxfam ve Vergi Adaleti Ağı (Tax Justice Network) gibi kar amacı gütmeyen kuruluşlar ise Dünya Bankası’nın İş Yapma Kolaylığı Raporu’nun yayımını durdurma kararını memnuniyetle karşıladı.
Uluslararası sivil toplum kuruluşu Oxfam, konuya ilişkin açıklamasında, raporun hükümetleri, işgücü düzenlemelerini ve kurumlar vergilerini azaltmak gibi eşitsizliği daha da kötüleştiren “yıkıcı” politikalar benimsemeye teşvik ettiğini belirtti. Oxfam’ın açıklamasında ülkelerin rapordaki sıralamalarını artırmak için şirketlerin çıkarlarını toplumların ve çevrenin önüne koyduğu aktarıldı.
Vergi Adaleti Ağı Üst Yöneticisi Alex Cobham da sosyal medya hesabı Twitter’dan yaptığı paylaşımda, “Dünya Bankası’nın sonunda ‘İş Yapma’ sıralaması olan ideolojik saçmalığı sona erdirdiğini görmek çok güzel bir haber.” ifadesini kullandı. Cobham, soruşturma raporuna ilişkin, “organizasyondaki yolsuzluğun boyutu akıllara durgunluk veriyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Rapora ilişkin endişeler ilk olarak 2018’de kamuoyuna yansımıştı
İş Yapma Kolaylığı Raporu ile ilgili endişeler, ilk olarak 2018’de, Dünya Bankası Başekonomisti Paul Romer’in The Wall Street Journal’a verdiği bir röportajda, raporun verileri siyasi amaçlarla değiştirme girişimlerine açık olduğundan duyduğu endişeyi dile getirmesiyle kamuoyuna yansımıştı.
Romer, söz konusu röportajda, rapordaki bir dizi metodolojik değişikliğe güven duymadığını aktarmıştı. Dünya Bankası’nın raporun manipüle edildiğine yönelik iddiaları reddetmesinden kısa bir süre sonra Romer istifa etmişti.
Dünya Bankası, 2020’de başka veri düzensizlikleri üzerine başlangıçta sadece raporun yayımlanmasını askıya almış ve bağımsız bir soruşturma başlatmıştı.
190 ülkeyi iş ortamı düzenlemeleri açısından değerlendiriyordu
Dünya Bankasının her yıl yayımladığı İş Yapma Kolaylığı Raporu 190 ülkeyi iş ortamı düzenlemeleri açısından değerlendiriyordu.
Raporda ülkeler, düzenleyici ve yasal ortamlarına, iş kurma kolaylığına, finansmana, altyapıya ve diğer iş ortamı önlemlerine göre sıralanıyordu.
Bankanın en önemli raporlarından biri olarak görülen İş Yapma Kolaylığı Raporu’nda, ülkelerdeki yatırım ortamını etkileyen mülkiyet hakları, vergi ödeme, elektrik temini ve iş kurma gibi iş düzenlemeleri analiz ediliyordu.