Salgın dönemindeki ekonomik daralma sonrası küresel toparlanma enerjide talebin hızla artmasına neden oldu. Bu süreçte doğal gaz, petrol, kömür gibi fosil yakıt fiyatlarındaki ani yükseliş elektrik fiyatlarını da tetikledi.
Uluslararası Enerji Ajansı verilerine göre, 2020’de ticaret ve sanayi üretimindeki aksaklıklar nedeniyle küresel elektrik talebi yaklaşık yüzde 1 geriledi. Gelişmiş ülkelerin bir kısmı 2020’nin ikinci yarısında kısmi olarak toparlanmaya başlasa da ekonomilerin salgın öncesindeki seviyelerine ulaşması 2021 yılı sonunu buldu.
Bununla birlikte, ekonomik toparlanmayla beraber küresel elektrik talebinin geçen yıl yüzde 4,5 arttığı hesaplanıyor.
Spot piyasada elektrik fiyatları rekor seviyede arttı
Avrupa merkezli enerji borsaları verilerine göre, spot piyasalarda bir megavatsaat elektriğin fiyatı geçen yıl rekor seviyede arttı.
Almanya’da spot piyasada ocakta ortalama 53,6 avro olan bir megavatsaat elektriğin ortalama fiyatı, aralıkta 3 kattan fazla artarak 221 avroya ulaştı.
Söz konusu dönemde, Fransa’da fiyatlar 59,5 avrodan 274,7 avroya, İngiltere’de 90 avrodan 287,70 avroya, Hollanda’da 53,6 avrodan 221 avroya çıktı.
Belçika, Avusturya, İspanya, Danimarka gibi Avrupa ülkelerinde de spot elektrik fiyatları son bir yılda yaklaşık 4 kat artış gösterdi.
Elektriğin en pahalı olduğu ülke Almanya
Güncel enerji fiyatlarının yer aldığı ElectricRate platformu verilerine göre, geçen yıl haziranda 13,7 dolar sent olarak ölçülen konutlarda bir kilovatsaat elektriğin fiyatı mevcut durumda 14,2 dolar sente yükseldi.
Söz konusu dönemde, elektrik fiyatları Portekiz’de yüzde 23, Japonya’da yüzde 14, Almanya’da yüzde 9, Avustralya’da yüzde 7, Belçika’da yüzde 6 ve İngiltere’de yüzde 4 arttı.
Ülkelerin bir birim elektrik için ödediği fiyatlara bakıldığında, 39 sent ile Almanya ilk sırada yer alıyor. Almanya’yı 37 sentle Bermuda Adaları, 34 sentle Danimarka, 32 sentle Portekiz ve Belçika izliyor.
Elektrik fiyatları İrlanda ve Japonya’da 29 sent, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nde 28 sent, İngiltere ve İtalya’da 27 sent, Avustralya ve Lüksemburg’da 26 sent seviyesinde seyrediyor.
ABD’de her eyalette farklılık göstermekle birlikte elektrik fiyatları kilovatsaat başına ortalama 14,11 sent seviyesinde seyrediyor.
Elektriğin kilovatsaati Sudan, Venezuela ve İran’da 1 sentin altında fiyatlandırılırken, bu tutar Etiyopya, Kırgızistan, Küba, Libya ve Zimbabve’de 1 sent, Irak, Kuveyt ve Katar’da 3 sent olarak hesaplanıyor.
Elektrik üretiminde kömür ilk sırada
Küresel elektrik üretiminde kömürün payı yüzde 33,8, doğal gazın payı yüzde 22,8, hidroelektrik santrallerin (HES) payı yüzde 16,9 seviyesinde bulunuyor. Üretimin, yüzde 10,1’i nükleer enerji santrallerinden, yüzde 6,1’i rüzgar enerjisi santrallerinden (RES), yüzde 4,3’ü petrolden, yüzde 3,3’ü güneş enerjisi santrallerinden ve yüzde 2,7’si diğer yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlanıyor.
Elektrik üretiminde yüzde 60’ı aşan fosil yakıtların fiyatlarındaki değişiklik maliyetlerde belirleyici rol oynuyor.
Öte yandan, Avrupa’daki doğal gaz arz sıkıntısı, yenilenebilir kaynaklardan üretimin azalması, Çin ile Avustralya arasındaki gerilim nedeniyle kömür ticaretinin son bulması gibi etkenler kömür fiyatlarının artmasında rol oynadı. Geçen yılın başında 85 dolar seviyelerinde seyreden kömürün tonu, ekimde 271 dolara kadar çıkarak zirve yaptı ve 2021 yılını 170 dolar seviyesinde kapattı.
Çin’in enerji talebindeki yükselişle birlikte kömürden elektrik üretimini azaltması ve bunun yerine sıvılaştırılmış doğal gazı (LNG) tercih etmesi fiyatları daha da yukarı taşıdı.
Avrupa’da fiyatlar geçen yıl 6 kat arttı
Avrupa ülkelerinin elektrik üretiminde yüzde 20 paya sahip olan doğal gazda fiyatlar, salgının başladığı dönemde makul seviyelerde seyrederken, son dönemde artış trendine geçti.
Doğal gaz ihtiyacının yüzde 90’ını ithal eden Avrupa’da fiyatlar geçen yıl yaklaşık yüzde 600 artış kaydetti. Ocak vadeli doğal gaz kontratlarının fiyatı aralıkta megavatsaat başına 187,7 avro seviyelerine tırmanarak rekor kırdı.
Doğal gaz ihtiyacının yarısını Rusya’dan ve kalanını büyük ölçüde Norveç ve Cezayir’den temin eden Avrupa’da 2020-2021 dönemindeki kışın mevsim normallerinden daha soğuk geçmesi nedeniyle doğal gaz rezervleri normal seviyelerinin çok altına geriledi. Bu dönemde, Norveç gaz hattında bakım nedeniyle sevkiyat kısıtlanırken, Rusya Avrupa’ya gaz tedarikini artırmadı.
Geçen yıl, Avrupa’da özellikle yenilenebilir kaynaklardan sağlanan elektrik üretimi de iklim koşulları nedeniyle düşüş gösterdi. RES’lerden enerji üretimi beklentileri karşılamadı, barajlardaki su miktarının azalması HES üretimini de düşürdü.
Bazı Avrupa ülkelerinde nükleer reaktörlerin tamire alınması, süreci daha karmaşık bir hale getirirken, AB emisyon ticaret sistemindeki karbon fiyatlarının artışı da enerji fiyatlarının yükselişinde etkili oldu. Geçen yılın başında 32 avro olan karbon emisyon ücreti, yıl sonunda 88 avroya kadar çıkarak rekor kırdı.
Enerji fiyatları enflasyonu körüklüyor
Enerji fiyatlarının artışı Avrupa’da enflasyonu son 25 yılın en yüksek seviyeye taşıdı. Avro Bölgesi’nde, aralıkta yıllık enflasyon yüzde 5 ile kayıtlardaki en yüksek seviyesine ulaşırken, enerji sektöründeki fiyat artışının yüzde 26 olması dikkati çekti.
Almanya Federal İstatistik Ofisi verilerine göre, Almanya’da yıllık enflasyon, enerji fiyatları ve salgının etkisiyle Aralık 2021’de yüzde 5,3’e çıkarak, yaklaşık son 30 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Almanya’nın toplam enerji maliyeti bir yılda yüzde 18’den fazla arttı.
Avrupa ülkelerinde spot piyasalarda oluşan yüksek fiyatların gelecek aylarda kademeli biçimde tüketici faturalarına yansıması bekleniyor.