Fas ve Fransa birçok alanda iş birliği içinde. Fransa’nın Fas’ta başta otomobil ve yedek parça üretimi olmak üzere gıda ve ilaç sanayisi gibi alanlarda önemli yatırımları bulunuyor.
Ancak ilişkilerde son dönemde İsrailli şirketin ürettiği Pegasus casus yazılımının kullanılmasıyla ilgili iddialar ve Fransa’nın Fas vatandaşlarına yönelik vize şartlarını zorlaştırması başta olmak üzere çeşitli konularda anlaşmazlık gündemde.
İki ülke arasında aylardır diplomatik ziyaret gerçekleşmezken, ilişkilerin sessiz seyretmesi “kriz” iddialarını beraberinde getiriyor.
Paris’in vize şartlarını zorlaştırması ve Rabat’ın tepkisi
Fransa hükümeti 28 Eylül 2021’de yaptığı açıklamada, Fas, Cezayir ve Tunus’un kendi vatandaşlarının ülkeye dönüşleriyle ilgili konsolosluk işlemlerini reddettiklerini gerekçe göstererek, söz konusu ülkelerin vatandaşları için vize şartlarının sıkılaştırıldığını duyurdu.
Fas Dışişleri Bakanı Nasır Burita, Fransa’nın Fas vatandaşlarına yönelik vize şartlarını ağırlaştırma kararını “haksız” olarak nitelendirerek kınadı.
Burita, “Ülkemiz her zaman göçmenlik ve insanların hareketi konusunu sorumluluk mantığıyla ele almaktadır. İster öğrenci ister iş insanı olsun seyahat özgürlüğünü kolaylaştırmak ile düzensiz göçle mücadele arasındaki dengeyi sağlamak zorundayız.” ifadelerini kullandı.
Fas’ın düzensiz göçmenlerle ilgili sıkı tedbirler uyguladığı için Fransa’nın vizeyi zorlaştırma kararının haksız olduğunu kaydeden Burita, “Mevcut sorun Fransa’dan kaynaklanıyor. Çünkü Fransız makamları topraklarından ayrılan yolculardan PCR testi yaptırmalarını talep etmiyor. Fas, PCR testi yaptırmayan vatandaşlarını ülkeye kabul edemez.” diye konuştu.
Fransa’nın kararının haksız olmasının diğer bir nedenine ilişkin Burita, ülkesinin Fransa’da yasal oturma izni bulunmayan ve geri dönmek isteyen vatandaşların ülkeye kabul edilmesi yönünde çok net talimat verdiğini vurguladı.
Fas, Fransız medyasına dava açtı
Pegasus casus yazılımının kullanılmasıyla ilgili iddialar da iki ülke arasındaki tartışmalı konulardan biri.
Fransa’nın önde gelen medya kuruluşlarının Temmuz 2021’de Fas’ı Pegasus casus yazılımını kullanarak kendi vatandaşlarını ve yabancıları dinletmekle suçlaması ilişkilere gölge düşürdü.
Fransa’nın Le Monde, Mediapart ve Radio France yayın kuruluşlarının yaptığı haberlere karşılık, Fas 28 Temmuz’da Fransız yargısına başvurarak bu kuruluşlar aleyhine dava açtı.
İsrailli siber güvenlik şirketi NSO Group tarafından geliştirilen casus yazılımının dünyada çeşitli ülkelere satıldığı ortaya çıkmıştı.
Bu ülkelerin muhalifleri, avukatları, gazetecileri ve “düşmanlarını” dinlemek için söz konusu yazılıma başvurduğunun açıklanması üzerine skandal daha da büyümüştü.
Kovid-19 salgınının etkisi
Uluslararası ilişkiler uzmanı Muhammed el-Amrani Buhabza, son dönemde Fas ile Fransa arasında diplomatik ziyaret olmamasının esas olarak, tüm ülkeler arasındaki ziyaretleri ve iletişimi etkileyen Kovid-19 salgınından kaynaklandığını söyledi.
Salgından Fas’ın en çok etkilenen ülkelerden biri olması nedeniyle sınırları kapatma konusunda katı davrandığına dikkati çeken Buhabza, “Fas’ın diplomatik hareketliliği Kovid-19 önlemleri nedeniyle son zamanlarda azaldı; ilişkilerdeki bu azalma sadece Fransa’ya yönelik değil.” dedi.
Rabat’ın Pegasus casus yazılımıyla ilgili iddialar üzerine Fransız yargısına başvurmasının ardından bu konudaki tartışmaların da azaldığını söyleyen Buhabza, şöyle devam etti:
“Özellikle Paris’in, BM Güvenlik Konseyinde yapılan oylamada Sahra ihtilafı konusunda Rabat lehinde oy kullanması ve Sahra’da özerklik önerisini desteklemeye devam etmesinin ardından, Fas ve Fransa arasında bir krizden bahsetmek şu anda mümkün değil.”