Küresel ekonominin “baş ağrısı” olmayı sürdüren yüksek enflasyon karşısında hükümetler, vatandaşların artan gıda ve enerji fiyatlarıyla başa çıkması ve diğer maliyetleri karşılaması için yeni önlemler almaya devam ediyor.
Kovid-19 salgını kaynaklı arz sıkıntıları ve Rusya-Ukrayna savaşının etkisiyle enerji, emtia ve temel ihtiyaç maddelerinin fiyatları birçok ülkede yüksek seyrini koruyor.
Rusya-Ukrayna savaşının tetiklediği küresel belirsizlik; küresel ekonomi ve finans dahil olmak üzere çok boyutlu bir etkiye sahip olmaya devam ederken, enerji sektöründeki yüksek fiyatlar diğer mal fiyatlarını tetiklemeye devam ediyor.
Dünya ekonomisinin enflasyonla mücadelesi sürerken, yüksek enflasyon, gelişmekte olan ülkelerin yanı sıra gelişmiş ekonomilerde de insanların yaşam maliyetini her geçen gün artırıyor. Dünya genelinde birçok ülkede çift haneli enflasyon görülmeye devam ederken, ülkelerin yüksek enflasyonla mücadelesi, sıkılaşan para politikalarıyla birlikte resesyon endişelerini de beraberinde getiriyor.
Bazı ekonomilerde enflasyon bu yılın ortasında ulaştığı tarihi seviyelerden hafifçe gerilemeye başlasa da hükümetler, enflasyonun vatandaşlar üzerindeki etkisini hayata geçirdikleri yeni önlemlerle hafifletmeye çalışıyor.
Amerika kıtası
Dünyanın en büyük ekonomisi ABD’de, özellikle enerji ve gıda fiyatlarındaki artışların etkisiyle enflasyon 41 yılın zirvesini görmesinin ardından son aylarda yavaşlama kaydetti. Ülkede Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), kasımda yıllık yüzde 7,1 ile beklenenden az arttı.
ABD yönetimi, özellikle benzin fiyatlarındaki artışın enflasyonun önemli bir bölümünü oluşturduğunu savunarak, benzin fiyatlarını düşürmeye yönelik önlemler alarak enflasyonla mücadele etti.
ABD Başkanı Joe Biden yönetiminin mart ayında stratejik petrol rezervinden 180 milyon varilin üzerinde petrolün piyasaya sürülmesine izin vermesinin yanı sıra ağustosta enflasyonun düşürülmesine yönelik kapsamlı sağlık, iklim ve vergi düzenlemelerini içeren 433 milyar dolarlık “Enflasyonu Düşürme Yasası” yürürlüğe girmişti.
Biden yönetimi, son olarak, geçen ay ABD’de düşük gelirli hanelerin ısınma maliyetlerini azaltmalarına yardımcı olmak için 13,5 milyar dolarlık kaynak sağlanacağını duyurdu.
Amerika kıtasının diğer büyük ekonomisi Kanada’da da düşük gelirlilere yönelik destekler ve öğrencilere yönelik borç yardımı sağlandı.
Kanada, eylül ayında yüksek enflasyon karşısında düşük gelirli ailelere destek amacıyla 4,5 milyar Kanada doları (3,4 milyar dolar) tutarında önlem paketi açıklamıştı. Söz konusu pakette, düşük gelirli aileler için vergi indirimi ve bir kereye mahsus kira desteği yer almıştı.
Meksika hükümeti de ağustosta enflasyonla mücadele için yaklaşık 575 milyar peso (28,7 milyar dolar) kaynak ayırmasının ardından gelecek yıl asgari ücreti yüzde 20 artıracağını duyurdu.
Kolombiya hükümeti, asgari ücrette gelecek yıl yüzde 16’lık artışa gideceğini açıklarken, Ekvador hükümeti gelecek yıl için asgari ücrette yapılacak artış oranını yüzde 6 olarak belirledi.
Brezilya Senatosu, hükümetin harcama tavanının 145 milyar Brezilya reali (27,8 milyar dolar) artırılmasına yönelik anayasa değişikliğini onaylarken, gelecek dönem yoksul ailelere yönelik sosyal yardım ödemelerinin uzatılmasının finansmanına izin verdi. Brezilya’nın petrol şirketi Petrobras da bu yıl benzin fiyatlarında birçok kez indirime gitti.
Arjantin yönetimi de gelecek yıl gelir vergisi tabanını yükselteceğini açıkladı. Hükümet, ülkede faaliyet gösteren büyük petrol şirketleriyle benzin fiyatlarının artışlarına bir üst sınır koyma konusunda anlaşmaya vardı. Ayrıca, Arjantin hükümeti, ülkede bu yıl yüzde 100’e ulaşacağı tahmin edilen enflasyonu kontrol altına almak amacıyla yaklaşık 1.500 ürünün fiyatının sabitlenmesi veya sıkı bir şekilde düzenlenmesi için marketler ve tüketim malları tedarikçileriyle anlaşma yaptı.
Avrupa
Avro Bölgesi’nde ekimde yüzde 10,6 ile rekor seviyeye çıkan yıllık enflasyon, kasımda yüzde 10,1’e geriledi.
Avrupa Birliği’ne (AB) üye ülkeler, enflasyonu yukarı yönlü baskılayan enerji fiyatlarına karşı özel tedbirler almayı sürdürürken, son olarak AB üyesi ülkeler, doğal gaza megavat saat başına 180 avro tavan fiyat uygulanmasında anlaştı.
AB bünyesindeki ülkeler özellikle enerji alanında çeşitli önemler almaya devam ediyor. Almanya hükümeti, ocak ayı itibarıyla meskenler ve sanayi siteleri için elektrik ile gaz faturalarına üst sınır getirilmesine yönelik 100 milyar avroluk bir yasa çıkardı. Ayrıca, Alman enerji firmaları Uniper ve Sefe’nin kamulaştırılması da kabul edildi.
Fransa da enerji grubu EDF’yi kamulaştırmaya yönelik adım atarken, hükümet gelecek yıl haneler için enerji fiyat artışlarını yüzde 15 ile sınırlayacağını açıkladı.
Çekya’da da büyük şirketler için elektrik ve doğal gaz fiyatlarının, halihazırda hanelere ve küçük şirketlere uygulanan fiyatlarla aynı seviyede tutulması onaylandı.
Portekiz hükümeti, elektrik fiyatındaki artışı gelecek yıl yaklaşık 1 milyon hane ve küçük işletme için yüzde 3,3 ile sınırlayacağını duyurdu.
Slovakya da sübvansiyonlar ve ana elektrik tedarikçisiyle yapılan anlaşmayla gelecek yıl haneler için enerji fiyatlarını sınırlayacağını açıkladı.
Hırvatistan, mart ayına kadar elektrik fiyatlarını sınırlama kararı aldı.
Polonya ise gelecek yıl küçük işletmeler, hastaneler ve meskenler için elektrik fiyatlarını sınırlayacağını duyurdu. Ayrıca hükümet, asgari ücreti gelecek yıl iki kez ve daha önce planlanandan daha fazla artıracağını açıkladı.
İtalya hükümeti de ailelerin ve firmaların yüksek enerji maliyetleriyle başa çıkmalarına yardımcı olmak için gelecek yıl yaklaşık 21 milyar avro harcamayı planladığını belirtti.
Macaristan hükümeti ve özel sektör işverenleri, ülkede gelecek yıl için yüzde 16’lık asgari ücret artışı konusunda anlaşırken, Romanya hükümeti yeni yıl itibarıyla emekli maaşlarının yüzde 12,5 artırılacağını açıkladı.
Belarus ise fahiş fiyatları önlemek amacıyla zam yapılmasını yasakladı.
Asya-Pasifik
Asya’da da fiyat artışları karşısında hükümetler yeni önlemler almaya devam etti.
Japonya’da enflasyonun etkilerini hafifletmek için enerji harcamalarına yönelik sübvansiyonları içeren 200 milyar dolarlık yeni bir harcama paketi açıklandı.
Eylül ayında akaryakıtta vergi indirimine gidilen, asgari ücrette yüzde 5 ila 8 arasında zam yapılan Tayland’da, dizel yakıta yönelik tüketim vergisi indirimi 20 Ocak’a kadar uzatıldı.
Hindistan’da da yerel hükümetlerin yaklaşık 13 milyar dolarlık yardım paketleri açıklamasının ardından hükümet, gıda fiyat artışlarına yönelik yeni önlemleri hayata geçirdi. Bu kapsamda, un fabrikaları ve bisküvi üreticileri gibi büyük tüketicilere 2 ila 3 milyon ton buğday sağlanacağı bildirildi. Hindistan hükümeti, eylül ayında arzı artırmak için pirinç ihracatına da kısıtlama getirdi.
Filipinler hükümeti, ithal pirinç ve diğer gıda maddelerine yönelik tarife indirimlerini 2023 sonuna kadar uzatma kararı aldı.
Avustralya hükümeti de doğal gaza bir yıl süreyle tavan fiyat getiren ve hanehalkları ile küçük işletmelere yönelik 1,5 milyar Avustralya doları (1,01 milyar dolar) yardım sağlamayı hedefleyen yasayı hayata geçirdi.
Orta Doğu’da ise Mısır’da yüksek enflasyonla mücadele kapsamında, 10 ila 15 stratejik ve temel emtia için “adil fiyat” belirlemeye yönelik bir komite kuruldu.
Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) temmuz ayında sosyal yardım harcamalarında artışa gidildi. BAE, düşük gelirli ailelere sağlanan mali desteği 28 milyar dirheme (7,6 milyar dolar) çıkarırken, Suudi Arabistan 20 milyar riyal (5,33 milyar dolar) kaynak ayırdı.