Uluslararası alanda tanınan Yemen Merkez Bankasının Husilerin kontrolündeki başkent Sana’dan merkezlerini taşımayan 6 banka ile iş yapmayı bırakma kararı almasıyla ülkede ekonomik çatışma ciddi bir hal aldı.
Merkez Bankası Başkanı Ahmed Galib el-Mabeki tarafından 10 Temmuz’da yayımlanan kararla, Tadhamon, Yemen ve Kuveyt, Shamil, Al Amal Microfinance, Al-Kuraimi Islamic Microfinance ve Uluslararası Yemen olmak üzere 6 bankanın bankacılık lisansları iptal edildi.
Kararda bu bankaların meşru hükümetin kontrolü altındaki bölgelerdeki şubelerinin, bir sonraki duyuruya kadar faaliyetlerini sürdürmeleri öngörüldü.
Lisanslar, Merkez Bankası’nın mayıs ayında, Yemen hükümetinin “terörist örgüt” olarak sınıflandırdığı Husilerle olan ilişkileri nedeniyle bu bankalarla iş yapmayı durdurma talimatı vermesinden yaklaşık iki ay sonra iptal edildi.
Merkez Bankası’nın talimatına yanıt olarak Husiler de meşru hükümetin kontrolündeki bölgelerde bulunan 13 bankayla işlem yapmayı yasaklayan bir karar yayımladı. Husilerin işlem yapmayı yasakladığı bankalar arasında Al-Qutaibi İslam Bankası, Aden İslam Bankası, Al-Inma Bankası ve Yemen Ulusal Bankası da bulunuyor.
Anlaşmazlığın kökleri
Bu anlaşmazlığın kökeni, meşru hükümetin Merkez Bankası’nı başkent Sana’dan ülkenin güneyindeki Aden şehrine taşınmasına dayanıyor.
Söz konusu mali çatışmanın devamında Husiler, 2019 yılında Yemen Merkez Bankasının son yıllarda bastığı paraları “yeni” olarak adlandırarak bunlarla işlem yapmayı yasaklama kararı aldı, ticareti de yalnızca 2017’den önce basılan eski paralarla sınırlandırdı.
Bundan dolayı dolar, Husilerin kontrolündeki bölgelerde 530 riyale tekabül ederken, Aden’de 1900 riyalden karşılık buluyor.
Petrol ihracatı durduruldu
Petrol ihracatının durması da Yemen’deki ekonomik durumu etkileyen en önemli sorunlardan biri.
Husilerin, hükümetin kontrolündeki bölgelerde bulunan petrol limanlarına düzenlediği saldırılar sonucu Ekim 2022’de petrol ihracatı durdu.
Husiler, petrol ihracatının yeniden başlamasına izin vermemekte ısrar ediyor ve Yemen’in tüm bölgelerindeki kamu çalışanlarının maaşlarının petrol gelirlerinden ödeneceği bir mekanizma üzerinde anlaşma yapılmasını talep ediyor.
Diyalog çağrısı
Merkez Bankası’nın Husilerin kontrolündeki başkent Sana’dan merkezlerini taşımayan 6 banka ile iş yapmayı bırakma kararının ardından Yemen Başkanlık Konseyi, Birleşmiş Milletler (BM) Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg’den ekonomik krize ilişkin diyalog başlatma çağrısı aldığını açıkladı.
Yemen resmi ajansı SABA’nın haberine göre, bu bağlamda gerçekleştirdiği acil bir toplantıda Konsey, “petrol ihracatının yeniden başlatılması, ulusal para biriminin birleştirilmesi ve bankacılık sektörüne karşı tüm keyfi tedbirlerin iptal edilmesi dahil ekonomik dosyadaki gündeme bağlı kalacağını” teyit etti.
Buna karşılık Grundberg, “Yemen hükümetine ve Merkez Bankasına kararların uygulanmasını ağustos ayı sonuna kadar ertelemesi” çağrısında bulundu.
Yemen basınında yer alan BM Yemen Özel Temsilcisi Grundberg’in, Konsey Başkanı’na yazdığı mektupta, “bankalarla ilgili son kararların Yemen ekonomisine ciddi zarar verebileceği, ülke genelinde Yemenlilerin geçimini olumsuz etkileyebileceği, bunun da askeri gerilimin tırmanmasına neden olabileceği” uyarısında bulunuldu.
Husiler de BM arabuluculuğunda Yemen hükümetiyle yapılan müzakerelerde belirlenen yol haritasının dışında müzakere yapmayacaklarını açıkladı.
Birleşmiş Milletler (BM) Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg, 23 Aralık 2023’te Yemen hükümeti ve Husilerin “ülke genelinde kapsamlı ateşkes” ve Yemenlilerin maddi durumlarının iyileştirilmesini de kapsayan bir dizi tedbire bağlı kalacağını duyurdu.
Ancak yerel basında çıkan haberlere göre, Kızıldeniz’deki Husi saldırıları ve Yemen’e yönelik ABD-İngiliz saldırıları gibi yeni krizlerin ortaya çıkması nedeniyle “yol haritası”nın uygulanması bugüne kadar sekteye uğradı.
Tarafların ekonomik kararları kontrol etme çabası
Yemen Araştırmalar ve Ekonomik Medya Merkezi Başkanı Mustafa Nasr, AA muhabirine yaptığı açıklamada,”Hükümet ile Husiler arasındaki mevcut çatışmanın temel nedeni, tarafların ülkedeki ekonomik kararları kontrol etme çabasıdır.” ifadelerini kullandı.
Aden’deki Yemen Merkez Bankasının, uluslararası alanda tanınan bir banka olması nedeniyle bankacılık sektörü üzerindeki kontrolünü yeniden ele almayı hedeflediğini söyleyen Nasr, “Husilerin kontrolü altındaki Sana’daki Merkez Bankası artık uluslararası alanda tanınmıyor ve bu durum Husilerin, Sana’daki Merkez Bankası’nın yeniden tanınmasını sağlamaya çalıştıkları bir döneme denk geldi.” dedi.
Bu krizin çözülmesinin “öncelikle yol haritasına, içindeki ekonomik dosyaya ve bu dosya bağlamında gerçekleştirilecek istişarelere bağlı olduğunu” kaydeden Nasr, “Eğer bu istişareler gerçekten yapılsaydı ve bu mesele düzenlenseydi durum mutlaka değişirdi.” diye konuştu.
Ekonomik çatışmanın yol haritasına uygun bir anlaşmaya varılarak çözülmesinin olası senaryolardan bir olduğunu aktaran Nasr, bir başka senaryonun da “tarafların gerilimi tırmandıracak adımlar atmaması ve tüm tarafların aldığı kararları dondurması” olabileceğini belirtti.
Nasr, üçüncü bir olasılığı ise “Ekonomik anlaşmazlığın çözümüne dair herhangi bir işaret başarısız olur. Böylece gerilim tırmanmaya devam eder ve bankacılık sektörü başta olmak üzere çeşitli ekonomik kurumlarda daha fazla bölünme gerçekleşebilir.” şeklinde değerlendirdi.