Kuveyt, İran ve Suudi Arabistan arasındaki tarafsız bölgede yer alan deniz doğal gaz sahasına Kuveyt Durra adını verirken, İran burayı Araş olarak isimlendiriyor.
İran ile Suudi Arabistan arasında deniz sınırı yıllar önce belirlenmiş olmasına rağmen İran ile Kuveyt arasındaki deniz sınırının belirlenmemesi tarafların gaz sahası meselesinde çözüme ulaşmasının önünde engel teşkil ediyor.
Tahran yönetimi, Durra/Araş Gaz Sahası’nın yüzde 40’ının İran kara sularında, yüzde 60’ının ise Kuveyt ve Suudi Arabistan arasındaki bölünmüş tarafsız bölgede olduğunu iddia ediyor.
Suudi Arabistan-Kuveyt cephesi ise gaz sahasının tamamının tarafsız bölgede bulunduğunu ve İran’ın gaz sahası üzerinde hakkı olmadığını savunuyor.
İran ve Kuveyt’in son dönemdeki uzlaşma girişimleri
Onlarca yıldır süren gaz sahası anlaşmazlığı Kuveyt ile Suudi Arabistan’ın geçen hafta yaptığı uzlaşma çağrısı ve İran’ın Kuveyt Dışişleri Bakanı’na ziyaret davetiyle yeniden gündeme geldi.
Kuveyt, 27 Temmuzda İran ile deniz sınırının çizilmesini beklemeksizin Durra/Araş’ta faaliyetlerine başlayacağını duyururken İran, Kuveyt’in 3 Temmuz’da deniz sınırı belirleme çağrısına cevap vermedi.
İran Petrol Bakanı Cevad Ovci, 30 Temmuz’da ülkesinin gaz sahasının işletilmesi hususunda müzakerelere açık, ortak hareket etmeye hazır olduğunu ifade etti.
Ovci, 2 Ağustos’ta ise Kuveyt ile temas halinde olduklarını ancak Kuveyt’in işbirliği yapmak istememesi durumunda “haklarından zerre kadar vazgeçmeyeceklerini” söyledi.
Kuveyt ile Suudi Arabistan da 3 Ağustos’ta orta açıklama yaptı. İki ülke, gaz sahasının yalnızca kendilerinin ortak mülkiyetinde olduğunu vurguladı; İran’a sınır belirleme çağrısını tekrarladı.
Karşılıklı açıklamalarla gaz sahası üzerindeki tansiyon yavaş yavaş yükselirken, Kuveyt Dışişleri Bakanı Şeyh Salim Abdullah el-Cabir es-Sabah, geçen hafta İran’ı ziyaret etmesi için resmi bir davet aldı.
Kuveyt Dışişleri Bakanı’nın İran’ın Kuveyt Büyükelçisi ile yaptığı görüşmede kendisine davetin iletildiği ve iki ülke ilişkilerinin tüm yönleriyle ele alındığı belirtildi.
Kuveyt ile Suudi Arabistan, Mart 2022’de gaz sahasını geliştirmek için anlaşma imzalamış, İran ise anlaşmayı “yasa dışı” şeklinde niteleyip, bölgede sondaj çalışmalarının başlayacağını açıklamıştı.
Durra/Araş Gaz Sahası
Kuveyt ve İran’ın Durra/Araş üzerindeki anlaşmazlığı 1960’lara kadar uzanıyor.
Kuveyt, 1967’de keşfedilen Durra/Araş Gaz Sahası’nda Royal Dutch Shell Şirketi’ne keşif ve sondaj imtiyazı sağlarken, İran ise aynı hakkı Anglo-Iranian Oil Company’e verdi.
İki ülkenin keşif ve sondaj çalışmalarının gaz sahasının kuzey kısmında çakışmasıyla Kuveyt ve İran’ın gaz sahası üzerindeki anlaşmazlığı patlak verdi.
Durra/Araş’taki rezervlere ilişkin güncel veri bulunmamakla birlikte keşfedilmesinin ardından yapılan çalışmalar, sahada yaklaşık 220 milyar metreküp gaz olduğu yönünde.
Böyle bir rezerv, Mısır ve Türkiye gibi ülkelerin yaklaşık 4 yıllık doğal gaz kullanım miktarına denk geliyor.
Petrol Bakanlığı verilerine göre, yıllık 260 milyar metreküp üretimiyle İran, petrol ve küresel doğal gaz üretici ülke olarak değerlendiriliyor.
İran, halihazırda Katar ile 1971’de keşfedilen Güney Pars Gaz Sahası’nı geliştirme çalışmalarını da sürdürüyor.
Basra Körfezi’nde bulunan ve İran ile Katar arasında paylaşılan Güney Pars, dünyanın en büyük doğal gaz sahası olarak biliniyor.
Suudi Arabistan – Kuveyt işbirliği
Suudi Arabistan’ın ulusal petrol şirketi Saudi Aramco’ya bağlı “Aramco Körfez İşletmetleri” ve “Kuveyt Körfez Petrol Şirketi” Aralık 2022’de Durra Gaz Sahası’nın geliştirilmesi için mutabakat zaptı imzaladı.
Mart 2022’de de Suudi Arabistan Enerji Bakanlığı ile Kuveyt Petrol Bakanlığı, Durra/Araş’ın işletilmesi için anlaşmaya vardı.
Bu adım, Aralık 2019’da Suudi Arabistan ile Kuveyt’in gaz sahasının geliştirilmesi ve işletilmesi amacıyla yaptıkları ortak çalışmanın ardından imzalanan mutabakat zaptına dayanıyor.
Ayrıca, bu iki ülke 2019 yılında 5 yıl süren anlaşmazlığın ardından, Durra Gaz Sahası’ndan uzakta, bölünmüş bölgede petrol üretiminin yeniden başlamasına ilişkin bir anlaşmaya da varmıştı.
Suudi Arabistan anlaşmazlığın neresinde?
Suudi Arabistan ile Kuveyt, 1922’de imzalanan sınırların çizildiği Ukayr Anlaşması’na göre iki ülkenin kontrolünde bulunan ortak tarafsız bölgeyi paylaşıyor.
Bölünmüş tarafsız bölgede zengin yer altı kaynakları bulunmasıyla bu kaynakların Suudi Arabistan ile Kuveyt arasında eşit paylaştırılması konusunda anlaşmaya varıldı.
Söz konusu bölgede bulunan Hafci ve Vefre petrol sahalarından üretilen günlük yaklaşık 600 bin varil petrol, iki ülke arasında eşit şekilde paylaşılıyor.
Durra/Araş Gaz Sahası da aynı bölgede bulunduğu için gaz sahası üzerindeki hak iddiaları Suudi Arabistan’ın enerji çıkarlarını da doğrudan etkiliyor.
Kuveyt ile Suudi Arabistan cephesi, gaz sahası üzerindeki tüm hakkın kendilerine ait olduğunu defalarca belirtti ancak son zamanlarda İran-Suudi Arabistan yakınlaşması için de adımlar atıldı.
Bu yakınlaşmanın gaz sahası meselesine ne şekilde yansıyacağı ise belirsizliğini korumaya devam ediyor.