Yetkililer, ülkeyi krizden kurtarmak için Uluslararası Para Fonu (IMF) ile eşgüdüm içerisinde bir iyileştirme programını hayata geçirmeyi hedefliyor.
Ülkedeki enflasyon oranı, ekonomik krizin başladığı 2019’dan bu yana yüzde 1400’ün üzerine çıkarken, Lübnan lirası dolar karşısında rekor düşüş kaydetmeye devam ediyor.
Bu ekonomik sıkıntılara karşılık hükümet, ihtiyaçlarının yüzde 80’i dışarıdan ithal edilen ülkede büyümeyi hızlandırmaya ve bütçe açığını kapatmaya yönelik mali tedbirler ve yasalarla bir “ekonomik iyileştirme” planı başlatmayı amaçlıyor.
Lübnan 3 yıldır Dünya Bankası tarafından dünyanın gördüğü en şiddetli 3 krizden biri olarak sınıflandırılan ağır bir ekonomik krizle mücadele ediyor. Resmi raporlara göre nüfusunun yaklaşık yüzde 80’i yoksulluk sınırının altında yaşıyor.
Gelirlerin güçlendirilmesi gerekiyor
Lübnan Maliye Bakanı Yusuf el-Halil, AA muhabirine yaptığı açıklamada, gelecek yılın ekonomik başlıklarının, dolar kuru için tek fiyat belirlenmesi, ekonomik büyümeyi artırmak ve yerel para biriminin değersizleşmesini durdurmak için temel yapısal reformların uygulanması olacağını söyledi.
Yaklaşan 2023 bütçesiyle ilgili olarak Halil, bütçenin hükümet tarafından benimsenen ekonomik iyileşme ve reform planına dayanacağını belirtti.
Lübnanlı Bakan, “Devletin finansman kapasitesini eski haline getirmek, hükümet kurumlarına üretkenliği geri kazandırmak ve sosyal meselelere önem vererek, kamu hizmetlerini güvence altına almak için gelirleri artırma meselesi en önemli eksen olmaya devam ediyor.” dedi.
Halil, kısa vadede ekonomik iyileştirmenin yolunun, 2023 bütçe taslağında tamamlanacak olan 2022 bütçesi maddelerinin hükümet planı doğrultusunda olmak kaydıyla uygulanması, Arap ve uluslararası toplulukların güveninin yeniden tesis edilmesiyle başlayacağını aktardı.
IMF ile müzakereler
Beklenen hükümet tedbirlerinin büyük bir kısmının, Lübnan ile yaklaşık 4 yıl süre zarfında ödenmesi planlanan 3 milyar dolarlık kredi verme karşılığında ekonomik ve mali reform çağrısı yapan IMF’nin şartları olduğu belirtiliyor.
Bu reformların en öne çıkanları arasında finans ve bankacılık sektörünün yeniden yapılandırılması, başta enerji sektörü olmak üzere devlet kurumlarının reformu, yönetişimin güçlendirilmesi, yolsuzlukla mücadele yer alıyor.
Lübnan, Nisan 2022’de IMF ile ön anlaşmaya vardı ancak 5 ay sonra (Eylül’de) IMF, reformların uygulanmasında çok yavaş bir ilerleme kaydedildiğini ifade etti.
Dolar kurunun ayarlanması
Lübnan’ın Şubat 2023’te 30 yıl sonra ilk kez doların resmi döviz kurunu 1500 Lübnan lirasından 15 bin liraya yükseltmesi planlanıyor.
Lübnan lirası 1992 yılından bu yana döviz kurunu sabitleme politikası nedeniyle dolar karşısında değerini korudu. Ancak 2019 yılında yaşanan ekonomik kriz, doların dolaşımı için paralel bir pazarın oluşmasına yol açtı.
IMF tarafından istenen reformlar arasında, resmi kur ile bankaların ve paralel piyasanın uyguladığı kur göz önüne alınarak dolar kurunun birleştirilmesi yer alıyor.
Paralel piyasada doların kuru geçtiğimiz günlerde 45 bin liraya ulaşırken, Merkez Bankası’na göre doların kuru 31 bin lira civarındaydı.
Emtia fiyatlarındaki artışlar
Dünya Bankası ortalama enflasyonun 2022’de dünyanın en yüksek oranlarından biri olan yüzde 186’ya ulaşacağını bekliyor. Lübnanlı uzmanlar 2023’ün ülkede mevcut yıla benzer şekilde enflasyonun arttığı, pahalılık yılı olacağından endişe ediyor.
Bu durumun ekmek, yakıt ve gıda ürünlerinin fiyatlarını artırması bekleniyor. Uzmanlar, gümrükte esas alınacak dolar fiyatının 1500’den 15 bin liraya yükseltilmesinin, insanların yaşamlarına daha fazla sıkıntıya neden olacak ek zamlara yol açacağını ön görüyor.
Lübnan Meclisi, eylül ayında harç ve vergilerin değerinin hesaplandığı, gümrükte esas alınacak döviz kurunun düzenlenmesini içeren 2022 genel bütçe tasarısını kabul etti.
Bankacılık sektörünün yeniden yapılandırılması
Hükümetin, reform tedbirleri ve IMF’nin koşullarına uygun olarak, bankacılık sektörünü yeniden yapılandırmaya yönelik bir yasa tasarısını meclise sunması bekleniyor.
“Finansal Sistemin Yeniden Dengelenmesi” olarak adlandırılan proje, bankacılık sistemindeki finansal açığın ve bunun mudilere yansımalarının tespitine dayalı olup, aynı zamanda mevduat sahiplerinin güvenini yeniden tesis etmeyi ve haklarını güvence altına almayı amaçlıyor.
Bu proje ile Lübnan’da faaliyet gösteren bankalardan bir kısmının tasfiye edilmesi veya başka bankalara entegre edilmesi bekleniyor. Ülkede şu anda 60 civarında olan banka sayısının azalabileceği öngörülüyor.
Lübnan bankaları, 3 yılı aşkın bir süredir mudilerin döviz cinsinden fonlarına kısıtlamalar getirdi ve ayrıca Lübnan lirası cinsinden para çekme konusunda sert sınırlar belirledi.
Dünya Bankası, Lübnan’a ilişkin kasım ayında yayınladığı raporunda, ülkenin ekonomisini iyileştirmek için bankacılık sektörünü adil bir şekilde yeniden yapılandırmaya çağırdı.
Elektrik fiyatlarındaki artış
Lübnan’da elektrik üretimi için yakıt ithal edecek döviz sağlanamaması nedeniyle hala ciddi bir enerji kıtlığı yaşanıyor. Bu da Lübnanlıları elektrik sağlamak için özel jeneratörlerden yararlanmaya sevk ediyor.
Merkez Bankası’ndaki döviz rezervlerindeki düşüş nedeniyle, yaklaşık bir buçuk yıl önce yaşanan akaryakıt kıtlığı, devlet elektrik santrallerinin çoğunun durdurulmasına neden oldu. Bu da kurumlar ve evlerde uzun saatler boyunca elektrik kesintileri yaşanmasına yol açtı.
Lübnan Elektrik Kurumu, yakıt ithal etmek için gereken fonları güvence altına almak amacıyla fatura tarifelerini kilovat başına 0,5 sentten 20 sentin üzerine çıkarmaya yönelik bir hükümet kararını 2023’ün başlarında uygulamaya başlayacak.
Lübnan’daki petrol ve gaz aramaları
İsrail ile ekim ayında deniz sınırı belirleme anlaşmasını imzalayan Lübnan, ekonomik ve mali krizden çıkmak için önemli bir faktör olarak petrol ve gaz zenginliğinin ortaya çıkarılmasını bekliyor.
Beyrut ve Tel Aviv, Akdeniz’de petrol ve doğal gaz açısından zengin 860 kilometrekarelik bir alan için ABD arabuluculuğu ve BM himayesinde iki yıl süren dolaylı müzakerelere girişti.
Fransız şirketi “Total Energies” aralık ayında, Lübnan ile imzalanan sözleşmeye dayanarak, önümüzdeki yıl itibarıyla 9. Blok başta olmak üzere Lübnan karasularında gaz araması yapmayı taahhüt ettiğini duyurdu.
Ancak Dünya Bankası kasım ayında yayınladığı son raporunda, Lübnan’ın petrol ve gazdan elde edeceği potansiyel gelirin hala belirsiz olduğu ve bu gelire ulaşmanın yıllar sürebileceği ifade edildi.