Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) ağustos ayına ilişkin Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) aylık bazda yüzde 9,09, yıllık yüzde 58,94 arttığını açıklamasının ardından TCMB’nin Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora göre, vergi ve yönetilen fiyatlardaki ayarlamaların temmuz ayından sarkan etkilerinin yanı sıra Türk lirasındaki değer kaybı ve ücret artışlarının gecikmeli etkileri ile küresel enerji fiyatlarındaki yükseliş sonucunda ana grupların tamamında yıllık enflasyon yükseldi.
Aylık bazda en yüksek artış yüzde 14,23 ile enerji grubunda kaydedilirken, bu gelişmede önceki aydan sarkan vergi etkisinin yanı sıra dış fiyat baskıları belirleyici oldu.
Akaryakıt fiyat artışları ulaştırma hizmetleri fiyatlarına hızlı şekilde yansırken, grup aylık enflasyonunda yüzde 27,62 ile 2003 bazlı TÜFE kapsamında hesaplanan en yüksek artış kaydedildi.
Gıda, asgari ücret ve kur gelişmelerine duyarlılığı yüksek hizmet kalemlerinin yanı sıra kirada yüksek artışlar gözlendi.
Temel mal grubu fiyatlarında özellikle Türk lirasındaki değer kaybının gecikmeli etkileriyle yükseliş devam etti.
Taze meyve ve sebze fiyatlarındaki olumsuz görünüm ağustos ayında devam ederken, işlenmiş gıda alt grubunda fiyat artışları genele yayılarak güçlendi. Üretici fiyatlarındaki artış eğilimi enerji grubunda daha belirgin olmak üzere sürerken, son üç aylık dönemde tüketici fiyatları üzerinde üretici kaynaklı yukarı yönlü baskılar belirginleşti.
Bu görünüm altında, mevsimsellikten arındırılmış verilerle aylık artış oranları B ve C göstergelerinde güçlü seyrini korurken, göstergelerin yıllık enflasyonları yükselmeye devam etti.
“Alt grupların tamamında artış yaşandı”
Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 9,20 ve 8,76 puan artarak yüzde 63,52 ve 64,85 olarak gerçekleşti. Yıllık tüketici enflasyonuna katkılar incelendiğinde, bu dönemde alt grupların tamamında artış yaşandı. Bir önceki aya göre hizmet, gıda, temel mal, enerji ve alkol-tütün-altın gruplarının katkıları sırasıyla 3,00, 2,86, 2,60, 2,51 ve 0,14 puan arttı.
Mevsimsellikten arındırılmış verilerle incelendiğinde, B ve C endekslerinin aylık artışları önceki ayda ulaşılan yüksek seviyeleri korudu. Fiyat artışları, B endeksini oluşturan gruplardan işlenmiş gıdada bir önceki aya kıyasla güçlenirken hizmet ve temel mallarda yüksek seyretmeye devam etti.
Hizmet fiyatları ağustos ayında yüzde 9,19 yükselirken, grup yıllık enflasyonu 9,92 puan artışla yüzde 79,57 seviyesine ulaştı. Bu dönemde fiyat artışları, ulaştırma hizmetlerinde daha belirgin olmak üzere, alt gruplar geneline yayıldı.
Ulaştırma hizmetleri fiyatlarında akaryakıt fiyatlarındaki sert artışa bağlı olarak aylık bazda yüzde 27,62 oranı ile 2003 bazlı endeksteki en yüksek artış kaydedildi.
Bu gelişmede, yönetilen-yönlendirilen kalemlerin (otobüs ve taksi ile şehir içi yolcu taşımacılığı ve hava yoluyla yolcu taşımacılığı) yanı sıra kara yoluyla şehirler arası yolcu taşımacılığı fiyatları belirleyici oldu.
Lokanta-otel alt grubunda süregelen güçlü fiyat artışları ağustos ayında devam ederken, fiyatların yüzde 7,09 oranında yükselmesiyle alt grup yıllık enflasyonu yüzde 89,31 seviyesine ulaştı.
“Kira alt grubunda aylık artış bir miktar daha güçlenerek yüzde 7,90 oldu”
Kira alt grubunda aylık artış bir miktar daha güçlenerek yüzde 7,90 olurken, yıllık enflasyon yüzde 87,78’e yükseldi. Diğer hizmetler alt grubunda fiyatlar yüzde 7,19 artış kaydederken bu gelişmede kişisel ulaştırma araçlarının bakım-onarımı, sağlık hizmetleri ile eğlence-kültür hizmetleri öne çıkan kalemler oldu.
Temel mal grubu yıllık enflasyonu 7,72 puan artışla yüzde 51,97 oldu. Döviz kuru geçişkenliğinin yüksek olduğu temel mallarda tüm alt gruplarda yüksek fiyat artışları kaydedildi.
Dayanıklı mal alt grubunda fiyatlar yüzde 7,82 yükselirken, bu dönemde otomobil, beyaz eşya ve mobilya fiyatlarında belirgin artışlar izlendi. Diğer temel mallar alt grubunda ilaç referans avro kurundaki güncelleme ve vergi ayarlamasının sarkan etkileri hissedilirken, fiyatlarda yüzde 9,92 ile genele yayılan bir artış kaydedildi.
Giyim ve ayakkabı grubunda fiyatların mevsim eğiliminin aksine yüzde 8,25 artış göstermesiyle, yıllık enflasyon yüzde 29,96’ya yükseldi. Enerji fiyatları ağustos ayında yüzde 14,23 artarken, grup yıllık enflasyonu ise 16,89 puan artarak yüzde 14,03 seviyesinde gerçekleşti. Grup aylık fiyat artışında, bir önceki ay ortasında gerçekleşen vergi artışının sarkan etkisi yanında, uluslararası enerji fiyatlarındaki yükseliş belirleyici oldu.
Bu görünüm altında, akaryakıt ve tüp gaz kalemleri sırasıyla aylık bazda yüzde 26,11 ve 23,93 artış kaydetti. Ayrıca, şebeke suyu fiyatları ağustos ayında da yüksek bir oranda (yüzde 7,43) arttı. Gıda ve alkolsüz içecekler grubu fiyatları ağustos ayında yüzde 8,48 artış kaydederken, yıllık enflasyon 12,14 puan yükselerek yüzde 72,86 oldu.
“Taze meyve sebze fiyatları meyve fiyatları öncülüğünde belirgin artış gösterdi”
Yıllık enflasyon işlenmemiş gıdada 13,93 puan artışla yüzde 93,64’e, işlenmiş gıdada ise 11,02 puan artışla yüzde 57,80’e yükseldi. Mevsimsellikten arındırılmış veriler taze meyve sebze fiyatlarının bu dönemde meyve fiyatları öncülüğünde belirgin artış gösterdiğine işaret etti.
İşlenmemiş gıda grubunun seyrinde bu dönemde meyve ve sebze dışında, yumurta ve kuruyemiş fiyatlarındaki yükselişler öne çıktı. İşlenmiş gıda grubunda aylık artış geçen aya kıyasla (yüzde 11,17) güçlenirken, başta ekmek olmak üzere ekmek-tahıllar, süt ile süt ürünleri, katı-sıvı yağlar ve alkolsüz içecek kalemleri fiyat artışları ile dikkati çekti.
Alkollü içecekler ve tütün ürünleri grubunda fiyatlar yüzde 3,77 yükselirken, yıllık enflasyon 5,40 puan artışla yüzde 51,98 olarak gerçekleşti. Bu gelişmede geçen ay yapılan vergi düzenlemesi kaynaklı fiyat artışlarının endekse gün ağırlıklı yansıtılması nedeniyle ağustos ayına sarkan etkiler belirleyici oldu.
Yurt içi üretici fiyatları ağustos ayında yüzde 5,89 artış kaydederken, yıllık enflasyon 4,91 puan artışla yüzde 49,41 olarak gerçekleşti. Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon alt grupların tümünde yükseliş kaydederken, aylık bazda uluslararası enerji emtia ve kur gelişmelerine istinaden enerji üretici fiyatlarındaki artış yüzde 14,27 ile belirgin oldu. Aylık fiyat gelişmeleri sektörler bazında incelendiğinde, artışların genele yayıldığı izlenirken ham petrol ve doğal gaz, rafine petrol ürünleri, temel eczacılık, kömür ve linyit, mobilya, diğer madencilik-taş ocakçılığı ve elektrik-gaz imalatı sektörleri fiyat artışlarıyla öne çıktı.