Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu’na göre, mart ayında enflasyondaki yükseliş enerji, hizmet ve temel mallardan kaynaklanırken, gıda enflasyonu taze meyve ve sebze fiyatları öncülüğünde bir önceki aya kıyasla yavaşladı.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) mart ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 1,08 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 16,19 olduğunu açıklamasının ardından TCMB’nin Mart Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora göre, enflasyondaki yükseliş enerji, hizmet ve temel mallardan kaynaklanırken, gıda grubunda enflasyon geriledi. Gıda enflasyonu taze meyve ve sebze fiyatları öncülüğünde martta bir önceki aya kıyasla yavaşlarken, işlenmiş gıda enflasyonundaki güçlü artış eğilimi bir miktar hız kesmekle birlikte devam etti.
Uluslararası petrol fiyatlarındaki artış eğilimine rağmen eşel mobil uygulaması, enflasyonu sınırlamaya devam etti. Bu doğrultuda, enerji fiyatları yatay bir seyir izlese de grup yıllık enflasyonu baz etkisiyle belirgin şekilde yükseldi. Hizmet enflasyonu kontrollü normalleşme sürecinin bazı alt kalemler üzerindeki yukarı yönlü etkisi ve özel iletişim vergisindeki artışın gecikmeli yansımalarına bağlı olarak artış kaydetti.
Temel mal enflasyonunda ise dayanıklı tüketim malları dışındaki sektörlerdeki gelişmelerle yukarı yönlü seyir korundu. Üretici fiyatları başta petrol ve endüstriyel metaller olmak üzere uluslararası emtia fiyatlarındaki yükseliş, Türk lirasında yakın dönemdeki görünüm ve bazı ürünlerde süregelen arz sıkıntılarının etkisiyle güçlü bir artış kaydederek yükseliş eğilimini sürdürdü.
Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları artarken, eğilimleri bir miktar gerilese de yüksek seviyesini korudu. B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları, martta sırasıyla 0,57 ve 0,67 puan artarak yüzde 17,49 ve yüzde 16,88 düzeyinde gerçekleşti.
Yıllık tüketici enflasyonuna katkının enerji grubunda 0,38 puan, hizmet grubunda 0,21 puan ve temel mal grubunda 0,17 puan arttığı, gıda ve alkol-tütün-altın gruplarında ise sırasıyla 0,15 ve 0,03 puan azaldığı görüldü.
Salgın tedbirlerinin hafifletilmesiyle eğlence hizmetlerindeki fiyat artışları dikkati çekti
Hizmet fiyatları, martta yüzde 1,26 yükselirken, grup yıllık enflasyonu 0,82 puan artarak yüzde 12,56 oldu.
Yıllık enflasyon lokanta-otel, haberleşme ve diğer hizmetlerde artarken, kira ve ulaştırmada görece yatay seyretti. Salgın tedbirlerinin hafifletilmesiyle yemek hizmetlerinde daha belirgin olmak üzere, lokanta-otel fiyatlarında belirgin artışlar gerçekleşti. Faaliyetin kesintiye uğradığı zaman zarfında biriken maliyet baskısına ek olarak, kapasite sınırlamaları ve talep yönlü unsurların bu gelişmede etkili olduğu değerlendirildi.
Haberleşme hizmetleri fiyatlarındaki yükselişte özel iletişim vergisindeki ayarlamanın sarkan etkilerine bağlı olarak, cep telefonu görüşme ve internet ücretlerindeki artışlar belirleyici oldu.
Mart ayında, diğer hizmetler içinde sınıflandırılan belirli kalemler, enflasyon görünümünü olumsuz etkiledi. Bu kalemler arasında, özel okul ücretlerindeki yükseliş kaynaklı olarak eğitim hizmetleri öne çıkarken, bu gelişmede geçmiş enflasyona endekslemenin yanında bir önceki yıldaki geçici KDV indirimlerinin sona ermesi de etkili oldu. Ayrıca, salgın tedbirlerinin hafifletilmesiyle eğlence hizmetlerindeki fiyat artışları da dikkati çekti.
İlaç fiyatlarındaki artışın mart ayına sarkan etkisi öne çıktı
Temel mal yıllık enflasyonu martta 0,44 puan artışla yüzde 22,14 olurken, bu dönemde yıllık enflasyon, giyim ve ayakkabı ile diğer temel mallarda yükseldi, dayanıklı mallarda ise sınırlı ölçüde geriledi.
Dayanıklı mal fiyatları, martta yüzde 0,35 ile görece ılımlı bir oranda arttı. Grup yıllık enflasyonu da 0,99 puan gerileyerek yüzde 33,29 oldu. Bu dönemde fiyatlar, mobilya ve otomobil gruplarında artarken, beyaz eşyada geriledi.
Diğer temel mallar grubunda fiyatlar yüzde 2,84 arttı, yıllık enflasyon da 1,86 puan yükselerek yüzde 16,80’e ulaştı. Bu gelişmede, referans fiyat uygulamasına bağlı olarak şubat ayında gerçekleşen ilaç fiyatlarındaki artışın mart ayına sarkan etkisi öne çıkarken, döviz kuru geçişkenliğinin yüksek olduğu konuta yönelik bakım-onarım ile kişisel bakım ürünlerindeki fiyat artışları da dikkati çekti.
Yeni sezona girilen giyim grubunda da aylık artış, martta bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla bir miktar daha yüksek gerçekleşirken, grup yıllık enflasyonu yüzde 7,33 ile yükselişini sürdürdü.
Enerji fiyatları, martta yüzde 0,09 artarken, tüpgaz ve doğalgaz fiyatları bu dönemde sırasıyla yüzde 2,81 ve yüzde 0,93 yükseldi. Mart ayında petrol fiyatlarındaki yükseliş ve Türk lirasındaki değer kaybına karşın, eşel mobil ve tavan fiyat uygulamalarının etkisiyle akaryakıt fiyatları yüzde 0,69 geriledi. Öte yandan, akaryakıt yıllık enflasyonu geçen yılın mart ayında gerileyen petrol fiyatlarının oluşturduğu düşük bazın etkisiyle yüzde 14’e ulaştı. Bu gelişmelerle, enerji grubu yıllık enflasyonu 3,61 puan artarak yüzde 12,43’e yükseldi.
Tavuk eti fiyatlarındaki artış hızlandı
Gıda ve içecek fiyatları, martta yüzde 1,13 artarken, grup yıllık enflasyonu 0,96 puan azalarak yüzde 17,44’e geriledi. Bu gelişmede yıllık enflasyonu yüzde 14,98’e gerileyen işlenmemiş gıda grubu etkili oldu. İşlenmiş gıda grubunda ise yıllık enflasyon sınırlı bir oranda da olsa yükselişini sürdürdü ve yüzde 19,87 düzeyinde gerçekleşti.
İşlenmemiş gıda grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler, taze meyve-sebze fiyatlarında meyve grubu kaynaklı olarak aylık bazda gerilemeye, diğer işlenmemiş gıda grubunda ise bir miktar yükselişe işaret etti.
Bu dönemde, diğer işlenmemiş gıda grubunda tavuk eti fiyatlarındaki artışın yüzde 9,79 ile oldukça hızlandığı, son iki aydır kırmızı et fiyatlarında gözlenen belirgin yükselişin ise yüzde 1,46 ile bir miktar hız kestiği gözlendi.
Mart ayında işlenmiş gıda fiyatları aylık bazda yüzde 0,95 ile kısmen yavaşladı. Uluslararası emtia fiyatlarındaki gelişmelerin etkisinin gözlendiği katı-sıvı yağlardaki artışlar hız kesmekle beraber devam etti. Şeker fiyatlarındaki artışa istinaden şekerleme, çikolata gibi ürünlerde görülen fiyat artışları dikkati çekti.
Bu gelişmelerle taze meyve-sebze dışı gıda grubu yıllık enflasyonu martta bir önceki aya göre sınırlı bir düşüş kaydederek yüzde 19,91’e geriledi.
Tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti
Yurt içi üretici fiyatları, martta yüzde 4,13 ile belirgin bir oranda yükselirken, yıllık enflasyon 4,11 puan artarak yüzde 31,20’ye ulaştı. Üretici fiyatlarındaki bu yükselişte, emtia fiyatlarında süregelen artışların, döviz kuru gelişmelerinin ve arz kısıtlarının etkisi hissedildi.
Bu dönemde ana metal, metal ürünleri, kimyasal, tekstil, kauçuk ve plastik imalatı sektörlerinde yüksek oranlı fiyat artışları izlendi. Bu gelişmelerle, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi üç aylık düşüşün ardından yükseldi.
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon enerji ve ara malı gruplarında belirgin olmak üzere alt gruplar genelinde arttı. Aylık bazda ara malı ve enerji fiyatları yüzde 5’in üzerinde artış kaydederken, enerji fiyatlarındaki artışın tüketici enflasyonuna yansıması eşel mobil uygulaması nedeniyle sınırlı oldu.
Ara malları fiyat artışında demir-çelik ve ferro alaşımlar, plastik ürünler ile temel kimyasallar ve tekstil iplik-elyafları öne çıkarken, artışların grup geneline yayıldığı izlendi. Sermaye malı grubunda metal yapı ürünleri, makinalar, ulaştırmaya yönelik sermaye malları, bilgisayar ve çevre birimleri yüksek fiyat artışlarıyla dikkati çeken kalemler oldu.
Enerji fiyatlarındaki artışta rafine edilmiş petrol ürünleri mart ayında da yüksek katkısıyla olumsuz ayrıştı. Dayanıklı tüketim mallarında mobilya fiyatlarındaki artışlar bu dönem de sürdü. Et ürünleri, katı-sıvı yağlar gibi gıda kalemleri ile ilaçlar ve diğer tekstil ürünleri dayanıksız tüketim mallarını sürükleyen kalemler oldu. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti.