Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) nisan ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 1,68 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 17,14 olduğunu açıklamasının ardından Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) Nisan Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora göre, gıda dışındaki ana kalemlerde yıllık enflasyon yükselirken, tüketici enflasyonundaki artışa en belirgin katkı enerji grubundan geldi. Bu dönemde eşel mobil sistemi ve tavan fiyat uygulamasının etkisiyle enerji fiyatları yatay seyrederken; ancak baz etkisi nedeniyle grup yıllık enflasyonu belirgin şekilde yükseldi.
Temel mallarda yıllık enflasyon artarken, yeni sezon geçişinin de etkisiyle giyimdeki yükseliş eğilimi sürdü, dayanıklı ve diğer temel mal grubunda döviz kuru gelişmelerinin yansımaları izlendi. Hizmet grubunda yıllık enflasyon yükseldi,, aylık bazda ise mart ayındaki açılma etkisinin ardından yavaşlama kaydedildi.
Bu dönemde emtia fiyatlarındaki yükseliş tarımsal emtia ve endüstriyel metal fiyatları öncülüğünde sürdü. Türk lirası cinsinden ithalat fiyatlarındaki gelişmeler ve bazı ürünlerde süregelen arz sıkıntılarının etkisiyle üretici fiyatlarındaki hızlı artış eğilimi devam etti.
Bu gelişmelerle, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları artarken, eğilimleri bir miktar iyileşmekle birlikte yüksek seviyelerini korudu. B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları, nisanda sırasıyla 0,62 ve 0,89 puan artarak yüzde 18,11 ve yüzde 17,77 düzeyinde gerçekleşti.
Yıllık tüketici enflasyonuna katkının enerji grubunda 0,58 puan, hizmet grubunda 0,12 puan ve temel mal grubunda 0,38 puan arttığı, gıda ve gıda grubunda değişmediği, alkol-tütün-altın grubunda ise 0,13 puan azaldığı görüldü.
“Özel okul ücret artışına bağlı olarak eğitim hizmetleri öne çıktı”
Hizmet fiyatları nisanda yüzde 0,72 yükselirken, grup yıllık enflasyonu 0,56 puan artarak yüzde 13,12 oldu. Öte yandan, mevsimsellikten arındırılmış verilerle aylık enflasyon, açılma etkisiyle mart ayında kaydedilen artışın ardından yavaşladı.
Yıllık enflasyon artışı lokanta-otel ve diğer hizmetlerde daha belirginken, diğer alt gruplarda görece sınırlı oldu. Lokanta-otel yıllık enflasyonu bir önceki sene salgın hastalığa bağlı olarak faaliyetin kesintiye uğraması kaynaklı düşük bazın da etkisiyle artarken, aylık bazda gerek yemek hizmetleri gerekse konaklama hizmetlerindeki fiyat artışları dikkati çekti.
Diğer hizmetler grubu fiyatlarındaki yükselişte özel okul ücret artışına bağlı olarak eğitim hizmetleri öne çıkarken, bu gelişmede geçmiş enflasyona endeksleme davranışı ile geçici KDV indirimlerinin sona ermesi belirleyici oldu. Bu grupta ayrıca döviz kuru gelişmelerine bağlı olarak kişisel ulaştırma araçlarının bakım onarımı ve dişçilik ücreti gibi kalemlerde fiyat artışları izlendi.
Ulaştırma hizmetlerinde havayolu ile yolcu taşımacılığı fiyatlarında artış kaydedilirken, karayolu ile şehirlerarası yolcu taşımacılığı fiyatları gerilemiştir. Haberleşme hizmeti fiyatlarında ise internet ücretindeki artışa karşın cep telefonu görüşme ücreti kaynaklı düşüş görüldü.
Temel mal yıllık enflasyonu nisan ayında 0,99 puan artışla yüzde 23,13 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon, dayanıklı mallarda gerilerken, giyim ve ayakkabı ile diğer temel mallarda yükseldi.
Aylık fiyat gelişmelerine bakıldığında, son iki aydır görece ılımlı bir seyir izleyen dayanıklı mallarda nisan ayında döviz kuru etkileriyle fiyat artışı hızlanırken, bu gelişmede otomobil fiyatları öne çıktı ve mobilya fiyatlarındaki gerileme sınırlayıcı rol oynadı.
Döviz kuru gelişmelerinin yanı sıra endüstriyel metal fiyatlarındaki yükseliş eğilimi dayanıklı tüketim malı fiyatları üzerindeki etkisini sürdürdü. Giyim ve ayakkabı grubunda fiyatlar yılbaşından bu yana sergilediği yüksek artış eğilimini sürdürürken, yeni sezona geçişle birlikte yıllık enflasyon 3,63 puan artarak yüzde 10,96 seviyesine yükseldi. Diğer temel mallar grubunda fiyatlar hızlı bir artış gösterirken, grup yıllık enflasyonu 2,01 puan artarak yüzde 18,81’e ulaştı.
“Kırmızı ve beyaz et fiyatlarındaki belirgin yükseliş eğilimi sürdü”
Enerji fiyatları nisanda yüzde 0,10 ile nispeten yatay seyretti. Doğal gaz ve tüp gaz fiyatları, sırasıyla yüzde 1,07 ve 1,64 artarken, Türk lirasındaki değer kaybına karşın, eşel mobil ve tavan fiyat uygulamalarının etkisiyle akaryakıt fiyatları yüzde 0,78 oranında geriledi. Halihazırda eşel mobil uygulaması önemli bir enflasyonist etkiyi bertaraf ederken, bu dönemde enerji fiyatlarındaki yatay görünüme karşın, yıllık enflasyon baz etkisiyle 6,01 puan artarak yüzde 18,44’e yükseldi.
Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları nisanda yüzde 2,13 artarak, grup yıllık enflasyonu ise 0,46 puan azalarak yüzde 16,98 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon işlenmemiş gıda grubunda 0,31 puan azalışla yüzde 14,67’ye, işlenmiş gıda grubunda ise 0,51 puan azalışla yüzde 19,36’ya geriledi.
İşlenmemiş gıda grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler, sebze grubunda belirgin bir artışa işaret etti. Bu dönemde, diğer işlenmemiş gıda grubunda kırmızı ve beyaz et fiyatlarındaki belirgin yükseliş eğilimi sürdü. Nisan ayında işlenmiş gıda fiyatları aylık bazda yüzde 0,97 artarken; uluslararası emtia fiyatlarındaki gelişmelerin etkilerinin gözlendiği katı-sıvı yağlardaki yüksek oranlı artışlar devam etti.
Bu gelişmelerle, taze meyve-sebze dışı gıda grubu yıllık enflasyonu yüzde 17,78 seviyesine geriledi. Nisan ayında tütün ürünleri fiyatlarında sınırlı bir artış görülürken, grup yıllık enflasyonu yüzde 2,56’ya yükseldi.
“Tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti”
Yurt içi üretici fiyatları nisan ayında yüzde 4,34 ile kayda değer bir oranda yükselirken, yıllık enflasyon 3,97 puan artarak yüzde 35,17’ye ulaştı. Üretici fiyatlarındaki bu yükselişte, döviz kuru gelişmeleri, uluslararası emtia fiyatlarında süregelen artışlar ve arz kısıtları belirleyici oldu.
Bu dönemde petrol fiyatları sınırlı bir oranda gerilerken tarımsal emtia ve endüstriyel metal fiyatlarında belirgin artışlar izlendi. Bu doğrultuda, ana metal, kimyasal, kağıt, tekstil, fabrikasyon metal, ağaç ve mantar başta olmak üzere küresel ve yurt içi tedarik sorunlarının etkili olduğu ara malı sektörlerinde güçlü fiyat artışları gözlendi. Bu gelişmelerle, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi yükselişini sürdürdü.
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon enerji ve ara malı gruplarında belirgin bir şekilde yükseldi. Enerji yıllık enflasyonundaki kayda değer artışta geçen yılın aynı ayındaki düşük baz da etkili oldu.
Nisan ayında ara mallarında oldukça belirgin bir fiyat artışı gözlendi. Bu gelişmede demir-çelik ve ferro alaşımlar, plastik ürünler ile temel kimyasallar, tekstil iplik-elyafları ile kâğıt ve kâğıt ürünleri öne çıkarken, artışların grup geneline yayıldığı izlendi.
Enerji grubu fiyatlarındaki artışta rafine edilmiş petrol ürünleri ve elektrik enerjisinin üretimi ve dağıtımı öne çıkarken, sermaye malı grubunda metal yapı ürünleri, motorlu kara taşıtlarının parça ve aksesuarları, makineler ile bilgisayar ve çevre bilimlerindeki artışlar dikkati çekti.
Dayanıklı tüketim malları fiyatlarındaki artışta mücevherat, ev aletleri, mobilya ve tüketici elektroniği belirleyici olurken, et ürünleri, diğer tekstil ürünleri ve katı-sıvı yağlar dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki artışı sürükleyen kalemler oldu. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti.