Mayıs’ta 1 dolar 152 Pakistan rupisine eşitken, bugün 1 dolar 173,5 Pakistan rupisine yükseldi. Mayıstan bu yana Pakistan Rupisi dolar karşısında yaklaşık yüzde 14 değer kaybetti.
Kurdaki düşüşün sebepleri arasında petrol fiyatlarındaki dalgalanma, küresel piyasalardaki fiyat artışları, dolara olan yüksek talep ve Pakistan ile Uluslararası Para Fonu (IMF) arasındaki görüşmeler gösteriliyor. Yerel paraya olan güvensizlik sonucu dövize talebin artması da yine kur artışını tetikleyen faktörler arasında sayılıyor.
Petrol fiyatlarındaki artış
Geçen hafta Brent petrolün varil fiyatı Ekim 2018’den bu yana ilk defa 85 dolara yükseldi. Bu gelişmenin ardından Pakistan, 16 Ekim’den geçerli olmak üzere benzin fiyatlarına yüzde 10 civarında zam yaptı.
Ülkede artan gıda fiyatları ve benzine zam yapılması da muhalefet partilerinin tepkisini çekti. Çok sayıda muhalefet partisi, bu kararın ardından ülke çapında gösteri düzenleme kararı aldı.
Gıda fiyatlarındaki dalgalanma
Pakistan İstatistik Bürosu’na (PBS) göre, gıda ithalatı mali yılın ilk çeyreğinde geçen seneye göre yüzde 38 arttı.
Pakistan, gıda güvenliğini sağlamak için gıda ithalatına büyük oranda ihtiyaç duyuyor. Geçen mali yılda Pakistan, gıda ithalatına 8,3 milyar dolar ödedi. Pakistan’ın gıda ithalatının temel bileşenlerini şeker, un, sıvı yağ ve bakliyat oluşturuyor ve ülke dünyada palmiye yağı ithal eden ilk 5 ülke arasında.
Dünyada küresel palmiye yağı üretiminin yaklaşık yüzde 85-90’ı Malezya ve Endonezya’da üretiliyor. Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını, çeşitli çevresel ve lojistik şartlar sebebiyle Malezya’da arzın düşmesi, palmiye yağı fiyatlarını artırdı. Haziran’da 3,4 Malezya ringiti (7,6 TL) olan palmiye yağı, ekim itibariyle 5 ringiti (11,1 TL) aştı.
Söz konusu ürün, yemeklik yağdan temizleyicilere, işlenmiş ve endüstriyel ürünlere kadar çok çeşitli alanlarda kullanılıyor.
Uzmanlar, ithalata bağımlı bir ülkede döviz kurundaki artışın, üretim maliyeti ve tüketim malı fiyatlarında artışa neden olduğunu belirtiyor. Geçen mali yılda Pakistan’ın palmiye yağı ithalatının bir önceki yıla göre yüzde 40’ın üzerinde artış gösterdiğini aktaran uzmanlar, yurt içindeki dövizle birlikte palmiye yağındaki fiyat artışlarının da ülkedeki gıda fiyatlarını etkilediğini vurguluyor.
Öte yandan gıda fiyatlarındaki artışın sebepleri arasında stokçuluk da gösteriliyor. Başbakan İmran Han,15 Ekim’de yaptığı açıklamada, şeker stokçularına karşı sert önlemler alınması talimatı verdiğini söylemişti.
IMF ile görüşmeler
Pakistan ile IMF arasında 1 milyar dolarlık krediye ilişkin görüşmeler de sürüyor. Bazı yerel basın organları, söz konusu görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlandığını iddia etmiş, hükümet ise bu iddiaları reddetmişti.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, Pakistan’dan Afganistan’a artan dolar akışı başta olmak üzere çeşitli faktörler sebebiyle 2022 için Pakistan rupisinin dolar karşısındaki tahmini değerini 180 rupi olarak güncellemişti.
Hükümetten sübvansiyon açıklaması
Planlama, Kalkınma ve Özel Girişimler Bakanı Asad Umar, piyasalardaki durumun hemen normale dönmeyeceğini ve rahatlamanın 2022 Mayıs’tan itibaren gözükebileceğini açıkladı.
Umar ayrıca, son aylarda artan enflasyonla birlikte vatandaşların alım gücünün etkilendiğini belirterek, hükümetin hedef kitlelere sübvansiyon sağlayacağını kaydetti.
Enflasyon artışının sürmesi bekleniyor
Karaçi İslami Bankacılık ve Finans Araştırma Enstitüsü Başkanı Şahid Hasan Sıddıki, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Pakistan’daki son ekonomik göstergelerdeki artışın sebepleri arasında uluslararası piyasalardaki fiyat artışları ve petrol ürünlerindeki yükselişin etkisinin bulunduğunu vurgulayarak, “Bununla birlikte temel sebep, Pakistan rupisinin dolar karşısında değer kaybetmesi.” dedi.
Sıddıki, mayıstan bu yana rupinin 152’den 173,5’e yükseldiğini ifade ederek, bu durumun ithal ürünlerdeki vergi miktarının da artmasına yol açtığını ve piyasalara da bunun yansıdığını söyledi.
Rupinin değer kaybını “Pakistan hükümetinin ve merkez bankasının ihtiyatsız politikalarına” bağlayan Sıddıki, söz konusu politikaların rupinin değer kaybındaki ana etken olduğu değerlendirmesinde bulundu.
Sıddıki, Pakistan’da enflasyonun arttığına dikkati çekerek, “Ocakta enflasyon oranı yüzde 5,7 olarak gerçekleşti. Fakat ekim itibariyle enflasyon yüzde 9 civarında. Bu mali yıl da enflasyonun artması bekleniyor.” diye konuştu.
Gerek merkez bankası gerekse hükümetin politikalarının çoğunlukla “zengin güçlülerin yararına” oluşturulduğunu savunan Sıddıki, bu sebeple söz konusu sorunların süreceğini kaydetti.