Çin’e bağlı Tibet bölgesinin sürgündeki ruhani lideri Dalay Lama artık 85 yaşında olması bakımından reenkarnasyonuyla ilgili değerlendirmeler yaparken, her fani gibi kaçınılmaz olan ölümü Asya’da büyük bir dini ve siyasi krize gebe.
14. Dalay Lama olan ve 1950’den beri görevde bulunan Tenzin Gyatso, Tibet Budizmi hiyerarşinin bir numarası olduğu kadar dünya çapında tanınan ve saygı gören bir dini lider. Henüz 2 yaşındayken selefinin reenkarnasyonu olarak belirlenmiş bulunan Dalay Lama, 10 yıl önce kendine bir mühlet koymuştu: 90 yaşına geldiğinde reenkarne olup olmamaya karar verecekti. Reenkarne olmamaya karar vermesi, Tibet Budizminin 600 yıldan fazla geçmişi bulunan anahtar geleneğinin sona ermesi anlamına gelecek. Reenkarne olmaya karar verirse, Çin yönetiminin Dalay Lama’nın reenkarnasyonunu tanımaması ve kendi paralel reenkarnasyon atamasını yapmasına kesin gözüyle bakılıyor.
Pekin Çin Komünist Partisi yanlısı alternatif Dalay Lama atama hazırlığı yaparken, biri Çin’de biri Hindistan’da iki Dalay Lama olması ihtimali gündemde.
Bu da Pekin’in ABD’nin başını çektiği Batı dünyasıyla sorunlarına bir yenisini ekleyecek.
When the Dalai Lama dies, his reincarnation will be a religious crisis. Here’s what could happen https://t.co/C2AmWykNpq pic.twitter.com/HMsXmUHV65
– CNN (@CNN) February 15, 2021
CNN’e konuşan Dharamsala merkezli Tibet Politika Enstitüsü uzmanı Tenzin Tseten, Dalay Lama’nın Tibet halkı için çok önemli bir figür olduğunu, Tibet milliyetinin ve kimliğinin simgesi olduğunu söyledi. “Tibet halkı asla Çin Komünist Partisi’nin atadığı bir Dalay Lama’yı kabul etmez” vurgusu yapan Tenzin, “Yüzyıllara uzanan Tibet reenkarnasyon sistemi halkın yeniden doğuş inancına dayanıyor, meselenin önemli yanı bu” dedi.
Pekin’in Tibeti’i Çin’den koparmaya çalışan ayrılıkçı gözüyle baktığı Dalay Lama, 1959’daki başlattığı isyandan 1974’te uzaklaşıp artık Tibet için bağımsızlık değil, kültürel mirasını korumasına izin veren anlamlı bir özerklik istediğini açıklamıştı.
Son yıllarda reenkarnasyonunun Tibet’te değil de, 60 yıldır sürgünde bulunduğu Hindistan’da gerçekleşmesi, selefinin kadın olması gibi ihtimalleri değerlendiren Dalay Lama, halk istiyorsa Dalay Lama reenkarnasyonunun tümden kaldırılmasını da tartışmaya açmış durumda.
10 yıl önce Dalay Lama, reenkarne olmayı seçerse, 15. Dalay Lama’yı bulma sorumluğunun, kendisinin sürgüne gitmesinin ardından Tibet kültürünü koruyup teşvik etme v3 Tibet halkını destekleme amacıyla kurduğu İsviçre merkezli Gaden Phodrang Vakfı’nda olacağını açıklamıştı. Vakıf Çin kontrolündeki Tibet’e giremeyeceğinden olası selefin Tibet dışından seçilmesine kesin gözüyle bakılıyor. Bu da Çin’le siyasi krizi beraberinde getirecek. Ya da Dalay Lama’nın reenkarne olmamayı seçmesi halinde, Budizm, dini bir krizle karşı karşıya kalacak.