Dünyanın en önemli tahıl ihracatçılarından Rusya ve Ukrayna arasında savaşın patlak vermesi, gıda fiyatlarının iki katına çıkmasına neden oldu.
Bu kriz dünya genelinde olduğu gibi Körfez ülkelerini de etkisi altına aldı. Rusya-Ukrayna’nın ardından Sudan’da ordu ile HDK arasında nisan ortasından bu yana devam eden çatışmalar, gıda ihracatının aksaması, mevcut gıda krizinin katlanarak artırması ihtimalini beraberinde getirdi.
Abu Dabi merkezli Trends Araştırma ve Yatırım Merkezi verilerine göre, Sudan’da nisan ayının ortalarında başlayan çatışmaların devam etmesi halinde, 2010’da 25,8 milyar dolardan 2020’de 53,1 milyar dolara sıçrayan Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ülkelerinin gıda faturasını daha da kabartacak gibi görülüyor.
Körfez ülkelerinin Sudan’da yatırıma yönelmesi
Coğrafi etkenlerden su kaynaklarının kıtlığı, kuru çöl iklimi ve ekilebilir alanların sınırlı olmasından muzdarip Körfez ülkeleri, sınırlı su kaynağını tüketen yerli üretimin maliyeti nedeniyle başta pirinç olmak üzere gıdanın çoğunu ithal ediyor.
Bölge ülkeleri sadece ithalat değil verimli alanlarda yatırım yapılması seçeneğini de değerlendiriyor. Bu çerçevede verimli toprakları, su kaynakları ve elverişli iklimi sebebiyle tarım alanındaki yatırımlar için Körfez ülkeleri, son yıllarda Sudan’a yöneldi.
Üretimde düşük maliyet göz önüne alındığında Sudan’da tarım alanına yatırım yapmak en uygun seçenek olarak ortaya çıkıyor.
Bunlara ek olarak Sudan’ın Asya ve Latin Amerika pazarlarına yakınlığı da nakliye maliyetini; dolayısıyla da ithal ürünün fiyatını düşürüyor.
“Arap dünyasının gıda güvenliği”
Sudan’da ekilebilir tarım arazisi alanı 175 milyon feddanı (1 feddan= 4 bin 200 metrekare) aşıyor. Bu alan Mısır’da 9.4 milyon feddan olan tarım arazilerinin 18 katından fazlasına tekabül ediyor.
Nil Nehri’ne ek, yılda ortalama 400 milyar metreküpü bulan yağmur suyunun yanı sıra yer altı suları ve Afrika’nın en büyük barajlarından Merowe başta olmak üzere bir grup baraj da ülkenin su kaynakları arasında yer alıyor.
Ülkede 52 milyon feddanı aşan orman ve mera bulunuyor. Burada 110 milyondan fazla canlı hayvan yaşıyor. Ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 80’i tarım ve hayvancılık sektöründe çalışıyor.
Sudan’daki su kaynakları ve verimli tarım arazileri, Körfez ülkelerinin finansıyla bir araya gelince Arap dünyasının gıda güvenliğini sağlıyor. Bu denklem, Körfez’in Sudan’daki tarım sektörüne on milyarlarca dolarlık yatırımlarını açıklıyor.
Körfez ülkelerinin kapsamlı yatırımları
KİK ülkeleri son on yılda Sudan’da büyük kısmı tarım sektöründe olmak üzere, 53 milyar dolardan fazla yatırım yaptı.
Sudan’da 250 projeyi destekleyen ve çoğu tarım sektöründe yoğunlaşan yaklaşık 35,7 milyar dolarlık yatırımla Körfez ülkeleri arasında Suudi Arabistan ilk sırada yer alıyor.
Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, Kasım 2022’de Sudan’daki yatırım fonu projeleri için 3 milyar dolar ayırma sözü verdi ve devamında çeşitli ödemeler yapıldı.
Suudi Arabistan, Sudan’dan ciddi miktarlarda tarım ürünleri ve özellikle kurban bayramı döneminde canlı hayvan ithal ediyor.
Bu durum, iki Arap ülkesi arasında nadir görülen, Suudi Arabistan ve Sudan arasındaki ticaret hacminin 8 milyar dolara ulaşmasına açıklık getiriyor.
Arap medyasına göre, Birleşik Arap Emirlikleri’nin ise 6’sı tarım alanında olmak üzere Sudan’da 7 milyar dolarlık yatırımı bulunuyor.
Kuveyt’in de Sudan’da 7 milyar dolar değerindeki yatırımı mevcut ve bunlardan en bilineni Kuveyt merkezli Zain telekomünikasyon şirketi olarak öne çıkıyor.
Katar’ın ise Sudan’da tarım, hayvancılık, madencilik ve emlak gibi alanlarda 4 milyar dolarlık yatırım yaptığı biliniyor.
Umman ve Bahreyn’in Sudan’daki yatırımlarına ilişkin net bir veri bulunmamakla birlikte Bahreyn, Haziran 2013’te Sudan’da 100 bin dönümlük tarım arazisine yatırım yapmak için ruhsat almıştı.
Bahreyn ve Sudan medyasına göre, Kasım 2021’de uygulanması için yeniden karar alınmasına rağmen projenin yürütülmesi durduruldu.
Umman ise 2016’da hayvan yemi üretiminde yüzde 47 oranında düşüş yaşaması ve ülkenin yer altı sularının tüketimini azaltmak için 2017’de hayvan yemi üretimine yatırım yapmak amacıyla Sudan’da tarım arazisi aldığını duyurdu.
Sudan medyası, Arap şirketlerine geniş araziler tahsis edilmesine rağmen bu alanlarda yatırım yollarının bulunamadığını veya kısmi olarak yatırım yapıldığını yazdı.
Körfez ülkelerinin gıda güvenliği tehdit altında
Körfez ülkeleri, daha önce Sudan’da tarım, hayvancılık ve hayvan yemi gibi alanlara yaptıkları on milyarlarca dolarlık yatırımlar sayesinde gıda güvenliklerini sağlama alacak bir yol buldu.
Ancak, Sudan’da patlak veren iç savaş, çatışma bölgelerindeki yatırım faaliyetlerini aksatmak suretiyle dolaylı olarak Körfez ülkelerinin gıda güvenliğini tehdit ediyor.
Sudan’ın hava sahasının mayıs sonun kadar kapalı ve Hartum’dan Kızıldeniz kıyısındaki Port Sudan’a giden kara yolunun tehlikeli olması, tarım ve hayvancılık ihracatının Körfez ülkelerine, özellikle yaklaşan hac mevsimiyle Suudi Arabistan’a yapılmasını zorlaştırıyor.
Sudan’ın Körfez ülkelerine tarım ve hayvancılık alanındaki ihracatının durması, Rusya-Ukrayna savaşı sebebiyle başta pirinç olmak üzere dünya çapında gıda fiyatlarının arttığı bir döneme denk geldi.
Bu durumun, Körfez ülkelerini uzak pazarlara yönelterek tarım ve hayvancılık alanındaki ürünleri Sudan’daki emsallerinden daha pahalıya ithal etmek zorunda bırakacağından endişe ediliyor.
Körfez ülkelerinde gıda giderlerinin artmasının, gıda güvenliğini tehdit altında bırakacağı ifade ediliyor.
Bu nedenle Suudi Arabistan başta olmak üzere Körfez ülkelerinin, yatırımlarını ve gıda güvenliğini korumak, tarım ve hayvancılık ile ham altın ihracatına devam edebilmek için Sudan’daki durumu sakinleştirmek adına kolları sıvaması bekleniyor.