ABD ile Taliban arasında Şubat 2020’de varılan barış anlaşması çerçevesinde bu yıl uluslararası güçlerin Afganistan’dan geri çekilmesiyle başlayan sürecin ardından başkent Kabil’i kuşatan Taliban, 15 Ağustos’ta Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin ülkeyi terk etmesi sonrası kenti çatışmasız şekilde kontrolüne almıştı.
- ABD’li yetkililer Katar’da Taliban temsilcileriyle yüz yüze görüştü
- İngiliz heyet, Afganistan’da Taliban’la görüştü
ABD, 31 Ağustos’ta Afganistan’dan çekilme sürecini tamamlamıştı.
Bu süreçten önce de barış süreci görüşmeleri vesilesiyle birçok ülkeyle temasta olan Taliban, yeni dönemde ülkenin dünyayla bağının devamı için görüşme trafiğini hızlandırdı.
Birleşmiş Milletler (BM) ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) yetkililerinin yanı sıra ABD, Avrupa ülkeleri ve Afganistan’a komşu ülkeler başta olmak üzere birçok üst düzey yetkili Taliban yönetimiyle temas halinde.
Katar Dışişleri Bakanı Şeyh Muhammed bin Abdurrahman Al Sani, Kabil’e 12 Eylül’de yaptığı ziyarette Taliban geçici hükümetinin Başbakanı Molla Muhammed Hasan Ahund ve yeni kabine üyeleriyle bir araya geldi.
Yeni dönemin ilk günlerinde gerçekleşen görüşmede, iki ülke arasındaki ilişkiler, Afganistan’daki son gelişmeler ve kapsamlı bir hükümetin kurulması konularının ele alındığı bildirildi.
Taliban yönetimi devraldıktan sonra Kabil’i ziyaret ederek geçici hükümetle ilk görüşen ülkelerden biri de Özbekistan oldu.
Özbekistan Başbakan Yardımcısı, Yatırımlar ve Dış Ticaret Bakanı Sardor Umurzakov, Taliban’ın Afganistan’da kurduğu geçici hükümetin “Başbakan Yardımcısı Vekili” Abdulselam Hanefi ile iki ülkenin sınırında bulunan Tirmiz şehrinde 16 Ekim’de bir araya geldi.
Toplantıda iki ülke arasındaki ticari-ekonomik iş birliği, uluslararası yük taşımacılığı ve transit konuları ile sınır güvenliği meselelerinin ele alındığı, altyapı projelerinin hayata geçirilmesi, özellikle Surhan-Puli Humri enerji nakil hattı ile Termez-Mezar-i Şerif-Kabul-Peşaver demir yolu inşaatı konularının detaylı olarak masaya yatırıldığı bildirildi.
Yeni dönemde Pakistan’dan Afganistan’a yapılan önemli bir ziyaret de Pakistan Servisler Arası İstihbarat (ISI) Başkanı Korgeneral Faiz Hamid’in eylül başında Kabil’e gidişi oldu.
Taliban’ın Kabil’de bir yönetim yapısı oluşturma çabaları sürerken yapılan ziyarette, Hamid’in Taliban liderleriyle son gelişmeleri ele aldığı ve iki ülke arasındaki ilişkilerin geleceğini görüştüğü bildirildi.
Ayrıca, Kabil’deki yabancı ülkelerin diplomatik temsilcileri de Taliban’la görüşmelerini sürdürüyor. Afganistan’da Taliban geçici hükümetinin “Dışişleri Bakan Vekili” Emirhan Muttaki, başkent Kabil’deki yabancı ülkelerin diplomatik temsilcileriyle eylül ayının sonunda düzenlenen resepsiyonda bir araya geldi.
Taliban temsilcileri ABD’li yetkililerle Katar’da yüz yüze görüştü
Afganistan’da kurulan geçici Taliban hükümetinde “Birinci Başbakan Yardımcılığı” görevini üstlenen Abdulgani Birader, önceki dönemde ABD ile Taliban arasında Şubat 2020’de varılan barış anlaşması çerçevesinde o dönem ABD Dışişleri Bakanı olan Mike Pompeo’yla bir araya gelmişti. Öte yandan, Birader’in önceki ABD Başkanı Donald Trump’la yaptığı uzun telefon görüşmesi de o dönem basına yansımıştı.
ABD heyeti, ülkenin Afganistan’dan tamamen çekilmesinden sonra ise Taliban ile ilk kez yüz yüze 9-10 Ekim’de Katar’da görüştü.
Taliban ve ABD heyetleri arasında Doha’da yapılan görüşmeye ilişkin açıklama yapan ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, ABD heyetinin Katar’ın başkenti Doha’daki Taliban temsilcileriyle yaptığı görüşmelerinin samimi, profesyonel ve olumlu geçtiğini söyledi.
Taliban hükümeti, görüşmelerde ABD’ye ekonomik ve diplomatik ilişkiler içinde olmak istediklerini ilettiklerini ve Washington yönetiminin Afganistan’ın kalkınmasında etkin rol oynamasını istediklerini de dile getiriyor.
Taliban Sözcüsü Zabihullah Mücahid de Twitter’dan paylaştığı mesajda, görüşmelerin samimi bir ortamda geçtiğini, sorunların çözümüne yönelik iyi bir fırsat olduğunu ve ihtiyaç duyulması halinde sürdürülmesi konusunda tarafların mutabık kaldığını belirtti.
Görüşmeye ilişkin paylaşılan “Taliban hükümetinin Dışişleri Bakanlığının açıklamasında”, ABD temsilcilerinin, Washington yönetiminin Afgan halkına insani yardım ulaştıracağını ve diğer insani yardım kuruluşlarının işlerini kolaylaştıracağını söylediği bildirildi.
Taliban ayrıca Doha’da İngiltere, Fransa, İtalya, Norveç, Almanya, Hindistan, BM, AB, NATO Temsilcileri ve ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) Direktör Yardımcısı David Cohen’le de temaslarda bulundu.
Rusya, Çin ve Pakistan’ın Afganistan özel temsilcileri Taliban yönetimiyle görüştü
Rusya Dışişleri Bakanlığının 22 Eylül’de yaptığı açıklamada, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Afganistan Özel Temsilcisi Zamir Kabulov, Pakistan’ın Afganistan Özel Temsilcisi Muhammed Sadık ve Çin’in Afganistan Özel Temsilcisi Yue Şiaoyong’un başkent Kabil’de iki günlük resmi temaslarda bulunduğu belirtildi.
Özel temsilciler, Afganistan’da geçici Taliban hükümetinin “Başbakan Vekili” Molla Muhammed Hasan, “Dışişleri Bakan Vekili” Muttaki ve “Maliye Bakan Vekili” Molla Hidayetullah Bedri ile Afganistan’daki son durumu masaya yatırdı.
Öte yandan Rusya, 20 Ekim’de Afganistan meselesiyle ilgili Moskova Formatı’nda yapılacak 3. toplantıya hazırlanıyor.
Rusya Dışişleri Bakanlığı yetkilileri Taliban yönetimiyle muhtelif temaslarda bulunurken, Rusya düzenlenecek toplantıya Taliban’dan heyet gelmesini beklediklerini de açıkladı.
Afganistan sorunuyla ilgili Moskova Formatındaki müzakere mekanizması 2017’de Rusya, Afganistan, Çin, Pakistan, İran ve Hindistan’ın katılımıyla oluşturulmuş, 2018’de de toplantı yapılmıştı. Bu ülkelerin yetkililerinin, 20 Ekim’de düzenlenecek toplantıda da Taliban heyetiyle bir araya gelmesi öngörülüyor.
İngiliz heyet, Afganistan’da Taliban’la görüştü
İngiltere de Taliban yönetimiyle temasını sürdürüyor. İngiltere Başbakanı Boris Johnson’ın Afgan Geçişinden Sorumlu Yüksek Temsilcisi Simon Gass ve İngiltere’nin Doha’daki Afganistan misyonu maslahatgüzarı Martin Longden, Taliban’la görüşmek üzere 5 Ekim’de Afganistan’a gitti.
Gass ve Longden, Afganistan’da Taliban geçici hükümetinin “Dışişleri Bakan Vekili” Muttaki, Taliban hükümetinin “Başbakan Yardımcı Vekili” Birader ve Taliban’ın önde gelen isimlerinden Mevlevi Abdul Salam Hanefi gibi Taliban’ın kıdemli üyeleriyle bir araya geldi.
Görüşmede, İngiltere’nin Afganistan’a insani krizin üstesinden gelmesinde nasıl yardım edebileceği, ülkenin terörizm için bir kuluçka merkezi haline gelmesini önlemenin önemi ve ülkeyi terk etmek isteyenler için sürekli güvenli geçiş ihtiyacının ele alındığı duyuruldu.
Bölge ülkeleriyle görüşme trafiği
Üst düzey Taliban heyetleri, Çin, Katar, İran, Özbekistan ve Türkmenistan’dan da dışişleri bakanları dahil üst düzey yetkililerle bir araya geldi.
Çin ile Taliban arasındaki yakın ilişkiler bu temaslara da yansıdı. Kabil’deki Çin Büyükelçiliği, Taliban’ın Kabil’i ele geçirdikten sonra da faaliyet gösteren birkaç büyükelçilikten biri. Ancak Çin, yeni Taliban hükümetini henüz resmi olarak tanımadı.
Kırgızistan Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı Taalatbek Masadıkov’un başkanlığındaki heyet, 23 Eylül’de Afganistan’a insani yardımda bulundu.
Yardımları geçici Taliban hükümetinin “Birinci Başbakan Yardımcısı” Birader’e teslim eden heyetin, Afganistan’daki siyasi durumu ve bölgedeki güvenlik meseleleri hakkında görüş alışverişinde bulunduğu kaydedildi.
Afganistan’da yönetimi devralan Taliban hükümeti ile İran arasında da sınır kapıları üzerinden gerçekleşen ticareti geliştirmek amacıyla 5 Ekim’de anlaşma imzalandı.
Tarafları temsilen bir araya gelen heyetlerin, sınır kapıları üzerindeki ticari akışın kolaylaştırılması için birçok konuda anlaşmaya vardığı bildirildi.
BM, Afganistan’daki insani durum için Taliban’la görüşüyor
Birleşmiş Milletler (BM), Afganistan’daki insani durumu göz önünde bulundurarak, Taliban’la uluslararası angajmana duyulan ihtiyaca dikkati çekiyor.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in 13 Eylül’de İsviçre’nin Cenevre kentinde düzenlenen “Afganistan’daki İnsani Durum” konulu uluslararası konferansta yaptığı yardım çağrısına 1 milyar doların üzerinde taahhüt yapıldı.
BM İnsani İşlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı ve Acil Yardım Koordinatörü Martin Griffiths, insani yardım çalışanlarının ihtiyaçlarına ve çalışma şekillerine nasıl cevap vermeleri gerektiği konusunda Taliban yönetimiyle görüşmek için Kabil’e gitti.
Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) Genel Müdür Yardımcısı Omar Abdi, Kabil’i geçen hafta ziyaret etti. Taliban’ın Eğitim Bakanlığıyla görüşmeler yürüten Abdi, bu görüşmelerinin ardından, Taliban yönetiminin, kısa sürede ülkenin her yerinde kız çocuklarının orta dereceli okullara gitmesine izin verme konusunda açıklama yapacağını belirtti.
BM, Afganistan’daki insani duruma dikkati çekmeyi sürdürüyor. Son olarak, BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (BMMYK), 12 Ekim’de yaptığı açıklamayla, Afganistan’da kış mevsiminin yaklaştığına işaret ederek ihtiyaç sahiplerinin acil insani yardıma muhtaç olduğuna dikkati çekti.
BM Genel Sekreteri Guterres de Taliban’a uluslararası insan hakları kapsamında yükümlülüklerini yerine getirme çağrısında bulunurken, Taliban’la temasların sürdüğünü 11 Ekim’de yaptığı açıklamayla vurguladı.
Guterres, Taliban’ın kadın ve kız çocuklarına verdiği sözleri yerine getirmesi konusunda BM’nin bir planı olup olmadığı yönündeki soruya, “Taliban ile her gün temastayız. Yavaş sonuç alıyoruz. Her bölgede ayrı ayrı her gün Taliban ile görüşüyoruz. Kadınların hakları için her gün mücadele veriyoruz.” şeklinde yanıt verdi.
Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı (WFP) Afganistan Temsilcisi Mary Ellen McGroarty, 6 Ekim’de Kabil’den video konferansla düzenlediği basın toplantısında ülkede ekonominin çökmek üzere olduğuna, insani krizin tırmanışta olduğuna dikkati çekti.
DSÖ Genel Direktörü Afganistan’ı ziyaret etti
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, geçen ay Afganistan’ı ziyaret ederek “başbakan vekili” dahil Taliban yönetiminden isimlerle görüştü.
Ghebreyesus, halka destek verebilmek için Taliban liderliğiyle ilişki kurmanın önemli olduğunu belirtti.
Bakanlar Afganistan’a gitmeye hazırlanıyor
Taliban’ın kurduğu Afganistan geçici hükümetinde “Dışişleri Bakan Vekili” olarak görev alan Muttaki ve beraberindeki heyetle, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu 14 Ekim’de Ankara’da görüştü.
Heyetin, Katar’ın başkenti Doha’da ABD başta olmak üzere farklı ülke temsilcileriyle görüştükten sonra Türkiye’ye gelme isteğini iletmesi üzerine yapılan görüşmede, Afganistan’daki son durumun yanı sıra insani yardımlar, oradaki yatırımların devam etmesi gibi konular da ele alındı.
Afganistan’da sistem çökerse oluşacak boşluktan terör örgütlerinin faydalanacağına dikkati çekerek Afganistan’la angajmana girilmesi gerektiğini belirten Çavuşoğlu, 13 Ekim’de Nikaragualı mevkidaşı Denis Moncada Colindres’le yaptığı ortak basın toplantısında, dört veya beş dışişleri bakanı olarak Afganistan’ı birlikte ziyaret etmeyi kararlaştırdıklarını, ziyarete ilişkin planlamaların sürdüğünü belirtmişti.