Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesi sonrasında yapılan açıklamada, tarımsal ürünler ve gıda piyasalarındaki gelişmeler konusunda zamanlı kararlar almaya fayda sağlayacak bir “Erken Uyarı Sistemi”nin oluşturulmasına ilişkin teknik altyapı çalışmalarının ele alındığının belirtilmesi söz konusu sistemin işleyişini gündeme getirdi.
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, dünyada pek çok ülkede temel gıda fiyatlarında artışlar yaşanırken, bu ülkeler, tarımsal ürün piyasalarının düzenli çalışmasını sağlamak için önlem alıyor.
Anılan ülkeler bu kapsamda tarımsal ürünlerde yurt içi üretim, tüketim ve fiyat oluşumlarının takip edilmesi gerekirken, pek çok ülke tarımsal üretimin takip edilmesi için teknolojik imkanlardan da yararlanılan sistemler kuruyor. Bu sistemlerden elde edilen bilgiler alınan kararlarda belirleyici olurken, bu mekanizma “Erken Uyarı Sistemi” olarak adlandırılıyor.
Tarımsal üretime yönelik olarak kurulacak erken uyarı sistemlerinde 3 temel ayağın yer alacağı öngörülüyor.
Sistemin ilk aşamasında tarımsal ürünlere ilişkin arz takip ediliyor. Bu kapsamda, tarımsal ürünlerde tohumdan hasat aşamasına kadar oluşacak meteorolojik riskler ve hastalıklar izlenerek, olası arz eksiklikleri belirleniyor. Böylece, bir tarımsal ürünün üretiminde eksiklik olup olmayacağı önceden bilinerek, önlem alınabiliyor.
İkinci aşamayı ise “fiyat izleme” oluşturuyor. Sistemle, tarımsal ürünlerin fiyatlarındaki dalgalanmalar takip ediliyor. Böylece, arzın izlenmesine ilişkin veriler fiyatlara yansımadan bu durumun tespit edilmesi amaçlanıyor. Fiyatlarda, arz sorunundan kaynaklanmayan fiyat hareketlerinin olduğu belirlenirse, yurt dışı fiyatlar, fiyat spekülasyonları ve diğer seçenekler inceleniyor. Böylece, ürün fiyatlarında oluşabilecek dalgalanmalar zamanında tespit edilebiliyor.
Arz zincirindeki sorun belirleniyor
Erken uyarı sistemlerinin son ayağını arz zincirinin takibi oluşturuyor. Bu süreçte ürün, tarladan markete kadar izleniyor ve her aşamada ürün fiyatındaki seyir takip ediliyor. Böylece, arz zincirinin bir halkasında yapısal sorun varsa, bunun fiyatlara etkisine ilişkin önlem alınabiliyor.
Anılan sistemlerin, tarımsal üretimde arz eksiği olup olmadığının ürün bazında ve zamanında tespit edilmesi, geçici arz eksiklikleri fiyatlara yansımadan önce geçici dış ticaret tedbirleri ile önlem alınması gibi faydalar sağlıyor.
Sistem, kalıcı arz eksikliklerini gidermeye yönelik teşvik ve tedbirlerin geliştirilmesine de imkan tanırken, spekülatif fiyat hareketleri tespit edilebiliyor.
Sistemin Türkiye’de uygulanmaya başlanmasıyla, Tarım ve Orman Bakanlığının tarımsal üretim verileri, Ticaret Bakanlığının arz zincirinin ve iç piyasanın takibine ilişkin verileri ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının fiyatların izlenmesine ilişkin verileri kullanılabilecek.
Hazine ve Maliye ile Ticaret bakanlıkları da önlem alınması gereken durumlarda dış ticaret ya da vergi konularında karar alabilecek.