Somut olmayan kültürel mirasın unutulmaya yüz tutmuş el sanatlarından “çarpana dokuma”yı öğrenmek için Biga’daki kursa katılanlar, geleneksel yöntemi ve Anadolu motiflerini yeni tasarımlarda da kullanıyor.
Çanakkale’nin Biga ilçesinde yaşayan Ayfer Çalışkan, kare, üçgen, dikdörtgen veya çokgen şeklindeki delikli levhalar kullanılarak yapılan “çarpana dokuma”yı öğrenmek üzere araştırma yaptı.
Balıkesir’in Edremit ilçesindeki Tahtakuşlar Mahallesi’nde yaşayan 86 yaşındaki bir kadınla tesadüfen iletişime geçerek yaklaşık 2 yıl önce çarpana dokumayı öğrenen Çalışkan, daha sonra 179 saatlik kursa da katılarak bilgilerini pekiştirdi.
Eğitici belgesi alan Çalışkan, geleneksel dokuma yönetimini gelecek kuşaklara öğretmeyi misyon edinerek Biga Belediyesi Atatürk Kültür Merkezinde 10 kursiyerin katıldığı kurs açtı.
Geçmişte çuval, sepet ve heybelerin sapları, hayvanların koşum takımı ve bazı kıyafetler için dokunan ürünler, kursiyerler tarafından kemer, kitap ayırıcı, yastık, çanta gibi ürünlerin yapımının yanı sıra dekoratif amaçlı da kullanılıyor.
“Moda tekstil ve dekorasyon alanında kullanılıyor”
Ayfer Çalışkan, AA muhabirine, küçük yaşlardan itibaren geleneksel el sanatlarını merak ettiğini söyledi.
Katıldığı bir sergide çarpana dokuma ürünleri gördüğünü anlatan Çalışkan, şöyle konuştu:
“Tahtakuşlar’da bir etnografya müzesini gezerken çarpana ürünler gördüm. Deve derisinden yapılmış çarpanaları görünce oradaki görevliye ‘Burada bu işi yapan var mı’ diye sordum. Köyün en yaşlısı ‘Müesser ebe bu işi yapıyormuş’ dedi. Gidip buldum. Evinde iki divanın bacağına bağladığı ipleri dokuyordu. Hayran kaldım. ‘Bana öğretir misin’ dedim, o da bana ‘Köyde hiç merak eden yok’ dedi. Bendeki heyecanı görünce heveslendi, ‘Tabii ki öğretirim’ dedi. Bir misyon üstlendim kendi kendime. ‘Ben bunu yapacağım’ dedim, öğrendim. Daha sonra Bursa Uludağ Üniversitesi öğretim görevlisi Sevgi Yüksel Uzunöz’ün eğitmenliğini yaptığı 179 saatlik eğitime katıldım. Önemli olan bu sanatı öğrenip yapabildiğimi görmekti.”
Çalışkan, çarpananın geleneksel Türk dokuma sanatında özel bir yeri olduğunu aktararak “Üçgen, kare, dikdörtgen ve çokgen şeklindeki sert plakalardan yapılmış çözgü ipliklerinin geçirileceği delikleri bulunan malzemeye çarpana ve bunlarla yapılan dokumaya da ‘çarpana dokuma’ adı verilmiş. Çarpana günümüzde moda tekstil ve dekorasyon alanında tasarlanarak kullanılmaktadır.” ifadesini kullandı.
Kursiyerlerden Sibel Karaaslan da eğitime iki dönemdir katıldığını dile getirerek “Bu sanatı bir sonraki nesle ulaştırmamız gerekiyor. Eğer biz gerektiği gibi kıymetini verebilirsek, becerebilirsek gelecek kuşaklara da aktarabiliriz ” ifadesini kullandı.
