Kuzey Makedonya’da 31 Ekim’de düzenlenen yerel seçimlerin ikinci turunun ardından Makedonya Sosyal Demokratlar Birliğinin (SDSM) aldığı mağlubiyet sonrası hem başbakanlık hem de partisinin genel başkanlığı görevinden istifa eden Zoran Zaev, “ülkesinin Avrupa-Atlantik yolculuğunda değişimin mimarı” olarak hatırlanacak.
Yaklaşık 1,5 ay aranın ardından Zaev’in dün Meclise resmen sunduğu istifası, bugün Meclis Genel Kurulunda onaylandı.
İstifanın onaylanmasının ardından Cumhurbaşkanı Stevo Pendarovski’nin hükümeti kurma görevini vereceği ismi 10 günde belirlemesi gerekiyor.
Teamüllere göre Cumhurbaşkanının hükümeti kurma görevini Meclis çoğunluğunu elde ettiğini kanıtlayan partiye vermesi gerekirken kamuoyuna göre bu görevin, Zaev’in SDSM’deki genel başkanlıkta halefi ve son hükümette Maliye Bakan Yardımcılığı yapan Dimitar Kovaçevski’nin olması bekleniyor.
Hükümeti kurma görevini teslim alacak adayın, 20 günde hükümeti kurması ve Meclise hükümet programını sunması gerekiyor.
Zoran Zaev’in istifası ve sonrasındaki gelişmeler
Zoran Zaev liderliğindeki SDSM öncülüğündeki koalisyon, yerel seçimlerin ilk ve ikinci turlarında muhalefetteki İç Makedon Devrimci Örgütü-Makedonya Ulusal Demokratik Birliği (VMRO-DPMNE) tarafından hezimete uğratılmıştı.
Zaev, seçim kampanyası sırasında SDSM’nin Üsküp Belediye Başkan adayı Petre Şilegov’un seçimleri kazanamaması durumunda istifa edeceğini açıklamıştı. Başkent Üsküp dahil olmak üzere birçok belediyenin muhalefete geçtiği belli olunca Zaev, 31 Ekim gecesi istifasını duyurmuş ancak bunu 1,5 aydan fazla süredir resmiyete dökmemişti.
VMRO-DPMNE öncülüğündeki koalisyon, kasımda 120 sandalyeli Mecliste 61 milletvekilinin imzasını toplayarak güven oylamasına gidilmesi talebinde bulundu. 11 Kasım’da Meclis Genel Kurulunda toplanan milletvekilleri, hükümetin düşmesine yol açacak oturumun düzenlenmesi amacıyla yeterli salt çoğunluğa sahip olunamadığı için oturum gün boyunca ertelendi.
Hükümetteki SDSM’nin koalisyon ortaklarından BESA Hareketi Milletvekili Kastriot Recepi’nin Meclis oturumuna gelmemesi ve sosyal medya hesabından, hükümetin “düşmesi” için oy kullanmayacağını açıklaması üzerine Meclis Başkanı Talat Caferi, gece yarısı muhalefetin yeterli çoğunluğu elde edemediğini açıklayarak oturumu sonlandırmıştı.
Ertesi gün BESA Hareketi, koalisyondan çekildiklerini, bakan ve bakan yardımcılıklarından istifa ettiklerini açıklamıştı.
İstifasını henüz resmiyete dökmeyen Zaev, bu süreçte aralık ayında Avrupa Birliği’ne (AB) üyelik müzakerelerine başlamak için tarih alacakları umuduyla, partisi adına hükümet çoğunluğunu güçlendirmek amacıyla yeni ortaklarla görüşmek üzere çalışmalar yürütmüştü.
Zaev, 5 Aralık’ta muhalefetteki Alternativa Partisi Genel Başkanı Afrim Gaşi ile ortak basın toplantısında, “istikrarlı bir parlamento çoğunluğu ve hükümete sahip olduklarını” açıklayarak, Alternativa Partisinin hükümet koalisyonunun bir parçası olduğunu duyurmuştu.
AB, aralık ortalarında kararını açıklamış, Bulgaristan’ın 2019’dan bu yana sürdürdüğü vetosu nedeniyle Kuzey Makedonya, bir kez daha AB’den “yeşil ışık” alamamıştı.
Zoran Zaev ateşten gömlek giydi
Zaev’in ilk kez göreve gelmeden önce geçtiği süreç, adeta ateşten gömleği giyeceğine işaret ediyordu.
Kuzey Makedonya’da (o dönem Makedonya), 2015’te o dönem ana muhalefet lideri olan Zaev, dönemin Başbakanı Nikola Gruevski ve diğer hükümet üyelerinin de aralarında bulunduğu 20 bin kişinin telefon görüşmelerinin kayıt altına alındığını açıklayarak bunları kamuoyuyla paylaşmıştı. Ardından düzenlenen protestolar sonucunda ülkede erken genel seçim kararı alınmıştı.
11 Aralık 2016’daki genel seçimlerde VMRO-DPMNE, 51 milletvekiliyle birinci parti olmasına rağmen koalisyon kurma başarısı gösterememiş ve hükümeti kurma görevi 49 milletvekiline sahip SDSM’ye verilmişti.
Aylar süren siyasi çekişmeler sonucunda Nisan 2017’de Meclis başkanını seçmek üzere toplanan milletvekilleri, Caferi’yi Meclis Başkanı seçmiş ancak daha sonra “Meclis olayları” diye bilinecek olaylar meydana gelmiş ve protestocular, Meclisi basmıştı.
Meclisteki olaylardan yaklaşık bir ay sonra SDSM Genel Başkanı Zaev öncülüğünde koalisyon hükümeti kurulmuştu.
İsim değişikliği, NATO üyeliği ve AB engeli
Kuzey Makedonya ve Yunanistan liderleri, aylar süren müzakereler sonucunda Haziran 2018’de BM öncülüğünde Prespa Anlaşması’nı imzaladı. Böylece çeyrek asırdır iki ülke arasında var olan isim sorunu çözülmüş, bu kapsamda “Makedonya”, ismini “Kuzey Makedonya” olarak değiştirmişti. Bu sürecin ardından Yunanistan, artık Kuzey Makedonya’nın Avrupa entegrasyonu yolunda engel olmaktan çıktı. Kuzey Makedonya da böylece Mart 2020’de NATO’nun 30. üyesi oldu.
Yunanistan ile sorununu çözen ve AB üyelik müzakereleri yolunda ilerleyen Kuzey Makedonya’nın yoluna bu sefer doğu komşusu Bulgaristan çıktı.
Bulgaristan, 2017’de iki ülke arasında imzalanan dostluk, iyi komşuluk ve iş birliği anlaşması kapsamındaki şartların getirilmediğini belirtmiş, aralarındaki dil, kimlik ve tarih gibi meselelerin çözülmesini talep etmişti, o günden bugüne Kuzey Makedonya’nın AB müzakerelerine başlayabilmesi için vetoyu kaldırmayarak ülkenin önündeki tek engel olarak görülüyor.
Zaev önderliğindeki SDSM koalisyonu, 15 Temmuz 2020’de düzenlenen erken genel seçimde de galip gelmiş, “Zaev 2” hükümeti kurulmuştu. Toplamda yaklaşık 4,5 yıl başbakanlık görevini yürüten Zaev’in istifası, 23 Aralık’ta resmiyet kazandı.
Bir ayda yeni hükümetin seçilmesinin beklendiği Kuzey Makedonya’da başbakan ve ekibini, eski-yeni zorluklarla mücadele bekliyor.