Milletvekilliğinin kesin hüküm giyme veya kısıtlanma halinde düşmesi, milletvekilleri hakkında kesinleşen mahkeme kararının TBMM Genel Kuruluna bildirilmesiyle gerçekleşiyor. Meclis’te bu kapsamda 39 yıldır dönem sonuna bırakılan “kesin hüküm dosyası” bulunmuyor.
Anayasa ve TBMM İçtüzüğü’nde yer alan hükümlere göre, bir milletvekilinin seçilmeye engel bir suçtan hüküm giydiğine ilişkin kesinleşen mahkeme kararı hakkında Meclis Başkanlığına gelen tezkere, Genel Kurulda okunduğu anda üyelik sıfatı sona eriyor.
Yargıtay 16. Ceza Dairesi, HDP Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu’na “terör örgütü propagandası yapmak” suçundan verilen 2 yıl 6 ay hapis cezasını onadı. Yargıtay tarafından verilen ve kesinleşen karar hakkındaki Cumhurbaşkanlığı tezkeresinin Genel Kurulda okunarak bilgiye sunulmasıyla Gergerlioğlu’nun milletvekilliği düşürüldü.
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, bir milletvekilinin seçilmeye engel bir suçtan hüküm giydiğine ilişkin kesinleşen mahkeme kararı hakkında TBMM Başkanlığına gelen tezkerenin, Genel Kurulda okutulması ve milletvekilliğinin düşürülmesi, 1982’den bu yana yasama dönemi sonuna bırakılmadı.
1982 Anayasası’nın yürürlüğe girdiği andan itibaren bir milletvekilinin seçilmeye engel bir suçtan hüküm giydiğine ilişkin kesinleşen mahkeme kararı hakkında Meclis Başkanlığına gelen tezkere, Genel Kurulda yalnızca okunmuyor, ayrıca oya sunuluyordu. Milletvekilliğinin düşmesiyle ilgili kesin hüküm, 1995’teki anayasa değişikliğinden bu yana Genel Kurulun yalnızca bilgisine sunuluyor.
Kavakcı’nın milletvekilliğinin düşürülmesi
21. Yasama Dönemi’nde farklı mahiyette olmakla birlikte vatandaşlıktan çıkarılan Fazilet Parti’li Merve Kavakcı’nın milletvekilliği düşürüldü. Hakkında kesin hüküm veya açılan dava bulunmamasına rağmen Kavakcı’nın vekilliğinin düşürülmesi için yasama döneminin sonu beklenmedi.
24. Yasama Dönemi’nde hakkında kesinleşen yargı kararı bulunan Van Milletvekili Kemal Aktaş’la ilgili dokunulmazlık tezkeresi, Yargı Hizmetlerinin Etkinleştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması ve Basın Yayın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesi Hakkında Kanun kapsamında, milletvekilinin durumunun yargı mercilerince yeniden değerlendirilmesi amacıyla iade edildi. Kanun, Aktaş’ın lehine olduğu için kesin hüküm bekletildi. Çıkan kanundan yararlanan Aktaş’ın milletvekilliği, 7 Haziran 2015’te yapılan 25. Yasama Dönemi Milletvekili Genel Seçimi ile sona erdi.
Meclis Başkanlığına 25 Mayıs 2015’te sunulan 24. Dönem İstanbul Milletvekilleri Sebahat Tuncel ile Engin Alan’ın mahkum oldukları kesin hükümlere ilişkin tezkereler, TBMM’nin 7 Nisan 2015’te tatile girmesi nedeniyle Genel Kurulun bilgisine sunulamadı.
26. Dönem’de 8 HDP’linin milletvekilliği düşürüldü
Bu arada 26. Yasama Dönemi’nde de 8 HDP’linin kesin hüküm giyme nedeniyle milletvekilliği düşürüldü. HDP’li Figen Yüksekdağ, Nursel Aydoğan, Besime Konca, Ferhat Encu, Ahmet Yıldırım, İbrahim Ayhan, Osman Baydemir ile Selma Irmak, bu isimler arasında yer aldı.
26. Dönem’de 13 Mayıs 2018’de TBMM Başkanlığına sunulan eski HDP Van Milletvekili Lezgin Botan hakkındaki tezkere, Meclisin, 17 Mayıs 2018’de tatile girmesi nedeniyle Genel Kurulun bilgisine sunulamadı.
İki milletvekili infaz düzenlemesinden yararlandı
27. Yasama Dönemi’nde, CHP’li Enis Berberoğlu hakkındaki 26 Kasım 2018’de gelen kesin hükme ilişkin tezkere, Ocak 2019’da gelen bir başka milletvekili ile alakalı kesin hükme ilişkin tezkere ve daha sonra Haziran 2019’da da başka bir milletvekiline ilişkin kesin hükmü ihtiva eden tezkere hem bireysel başvuru hem de o dönem gündemde olan yargı paketi bağlamında değerlendirildi. Bu konuda gerekli değerlendirmeler yapılarak uzman hukukçularla görüşüldü. Bireysel başvurunun, Anayasa ve TBMM İçtüzüğü hükümleri karşısında kesin hükmün Genel Kurula bildirilmesine engel olmadığı kanaatine varıldı.
Yargı paketi kapsamındaki düzenlemelerin söz konusu milletvekillerinin durumuna etkisi de değerlendirildi. Enis Berberoğlu dışındaki iki milletvekilinin bundan istifade ettiği anlaşıldı. Bu dosyalar ilgili mercilere gönderildi.
Anayasa, İçtüzük ve teamüllerin gereği yerine getirildi
Meclis Başkanlığına 30 Ocak 2020’de de HDP’li Leyla Güven ve Musa Farisoğulları hakkında kesin hükümler geldi. İnfaz düzenlemesinin milletvekillerine etkisi değerlendirildi. Enis Berberoğlu da infaz düzenlemesinden bir şekilde yararlandı. İnfaz düzenlemesi sonrasında Meclis çalışmalarına ara verildi.
Meclis çalışmalarının başladığı ilk hafta Anayasa, İçtüzük ve teamüllerin gereği yerine getirilerek Güven, Farisoğulları ile Berberoğlu’nun haklarında kesinleşen mahkeme kararları 4 Haziran 2020’de Genel Kurulda okundu ve milletvekilliği düşürüldü.
Meclis’te son olarak Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun kesinleşen hükmü okundu ve milletvekilliği düşürülmüş oldu.
Bu arada TBMM Başkanlığına 17, 18, 19, 20, 22, 23 ve 25. yasama dönemlerinde, bir milletvekilinin seçilmeye engel bir suçtan hüküm giydiğine ilişkin kesinleşen mahkeme kararı hakkında tezkere gelmedi.