Uzmanlar, ABD’nin 20 yıl süren Afganistan işgalinde, Birleşmiş Milletler (BM) Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) ve BM Mülteciler Yüksek Komiserliğinin (UNHCR), çocuklara ve kadınlara yönelik hiçbir somut çalışmada bulunmadığını belirterek, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) başta olmak üzere uluslararası STK’leri acilen harekete geçmeye çağırdı.
Afganistan’ı istikrar getirme vaadiyle 2001’de işgal eden ABD, ülkeyi tam bir kaosa sürükledi. 38 milyon nüfusun yaklaşık yüzde 54’ü yoksulluk sınırının altında yaşıyor.
Birleşmiş Milletlerin 2009-2019 yıllarını kapsayan istatistiklerine göre Afganistan’da sivil ölümlerin sayısı 111 bini geçti.
Ağustos 2021’de yayınlanan BM “Silahlı çatışmalar ve çocuklar” raporuna göre ise son iki yılda Afganistan’da binlerce çocuk öldürüldü. Çocuk ölümlerinin, yaralanma ve kayıpların yüzde 46’sından silahlı gruplar ve Taliban’ın, yüzde 35’inden ise hükümetin sorumlu olduğu kaydedildi.
BM raporunda ülkede yaklaşık 4,2 milyon çocuğun okula gitmediği, 2021 yılı Ocak ayından beri 2 binden fazla çocuk hakları ihlali yaşandığı belirtildi. Yaklaşık 435 bin kadın ve çocuk ülke içinde zorla yerinden edildi.
BM Çocuklara Yardım Fonundan yapılan son açıklamalara göre de Ocak 2019 ile Aralık 2020 arasında 5 bin 770 Afgan genç öldürüldü, birçoğu da yaralandı.
UNICEF, son olarak Taliban’ın ülkede kontrolü ele aldıktan sonra Kandahar, Host ve Paktiya şehirlerinde 72 saat içinde yaklaşık 27 çocuğun öldürüldüğünü, 136 çocuğun da yaralandığını aktardı.
UNICEF Genel Direktörü Henrietta Fore, ağustos ayında yaptığı açıklamada, Afganistan genelinde 10 milyon çocuğun hayatta kalmak için insani yardıma muhtaç olduğunu belirterek, bu yıl 1 milyon çocuğun akut beslenme yetersizliğinden ölebileceği uyarısında bulundu.
BM Mülteciler Yüksek Komiserliğinin 2019 verilerine göre ise 2,6 milyon Afganlı yerinden edildi, bunun yarısına yakınının çocuklardan oluştuğu tahmin ediliyor. 2021 yılının ilk yarısında kayıp çocuk sayısı en yüksek seviyelere ulaştı. Ülkede her 3 kayıptan biri çocuk.
Uluslararası Göç Örgütü (IOM) raporlarına göre de 10 ila 17 yaşları arasındaki çok sayıda erkek çocuk kuraklık, çatışma ve ekonomik nedenlerle Avrupa’ya gitmek için tehlikeli yolculuklara çıkıyor.
İngiltere merkezli uluslararası yardım kuruluşu Save the Children’ın hazırladığı raporda ise Afganistan’da 2005-2019 yılları arasında 26 binden fazla çocuk öldürüldü. Gelecek yıllarda Afganistanlı çocukları bekleyen en büyük sorunun, gıdaya ulaşma olacağı vurgulanan raporda, kuraklık ve göç nedeniyle milyonlarca çocuğun açlıkla karşı karşıya kalabileceği uyarısında bulunuldu.
“ABD sadece kuyruğunu kıstırmış kaçmaya çalışıyor”
Özyeğin Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Nuray Ekşi, UNICEF’in 9 Ağustos 2021 tarihinde yayınladığı, “Afganistan’daki çocuk haklarının Taliban ve hükümet tarafından göz ardı edildiği” yönündeki raporu ve ülkede yaşanan insani krizi AA muhabirine değerlendirdi.
Ekşi, Afganistan’daki kadınların, çocukların kimsenin umurunda olmadığını, ABD’nin çekilme sürecinde uluslararası kurumların ardı ardına rapor yayınlamasının ise son derece düşündürücü olduğunu söyledi.
Herkesin “Afganistan’daki uyuşturucu trafiğinden ne kadar nemalanırız” hesabı yaptığını vurgulayan Ekşi, “Yirmi yılda Afganistan paramparça edildi. ABD ülkedeki kadın ve çocukların can güvenliğine yönelik hiçbir şey yapmadı, yapmayacak da. ABD sadece kuyruğunu kıstırmış kaçmaya çalışıyor.” dedi.
Ekşi, Afganistan’da çocukları derinden etkileyen eğitim, sağlık ve gıda gibi sorunların gittikçe kronikleştiğine dikkat çekerek, İİT başta olmak üzere Kızılhaç, sivil toplum kuruluşlarının yanı sıra UNHCR, UNICEF, tüm ilgili kurumların acil devreye girmesi gerektiğine dikkat çekti.
Prof. Ekşi, şöyle devam etti:
“Afganistan’daki çocukların güvenli bir alana taşınması gerekiyor. NATO ve Türk askerleri çekildiği için çocukların korunmasına yönelik sağlıklı bir faaliyette bulunacak kurumlar ancak STK’ler olabilir. Bu kurumlar direk Taliban ile iletişime geçip çocukların yaşam koşulları, eğitim, temiz gıda ve sağlık sorunlarının giderilmesi için bir uzlaşma zemini hazırlayabilirler.”
“Bu raporlar günah çıkarmaktan başka bir anlam taşımıyor”
Gaziantep Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Küresel Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Doç. Dr. Hüseyin Şeyhanlıoğlu ise 20 yıldır Afganistan’da olmasına rağmen UNICEF’in bugüne kadar Afgan çocuklarına veya kadınlarına yönelik “dişe dokunur bir faydası” olmadığını söyledi.
ABD işgalinden beri ülkede 1 milyondan fazla insanın öldüğünü kaydeden Şeyhanlıoğlu, UNICEF’in Amerika’nın ülkeyi terk ettiği bir dönemde bu tür “dehşet” içerikli raporlar yayınlamasının manidar olduğunu vurguladı.
Şeyhanlıoğlu, “Afganistan ile ilgili yaklaşık 11 tane uluslararası toplantı yapıldı. Donör ülkelerden çok büyük meblağlar gitti. Maalesef bu paraların hiçbiri çocukların eğitim, sağlık ve geleceklerini dizayn etmek için kullanılmadı.” dedi.
UNICEF’in ABD askerlerinin Afganistan’dan çekilmesinin ardından yayınladığı raporların günah çıkarmaktan öteye gitmediğini ifade eden Şeyhanlıoğlu, “UNICEF’in, ‘Biz Afganistan’da 1 milyon çocuğu, eğitim, sağlık veya yaşam standardı olarak şuradan şuraya taşıdık’ şeklinde bir açıklaması veya raporu var mı? Önce bunu açıklasınlar.” diye konuştu.
Şeyhanlıoğlu, Suriye iç savaşından sonra yaklaşık 150 bin çocuğun Avrupa’da kaybolduğunu hatırlatarak, Afganistanlı çocukların da aynı tehlike ile karşı karşıya olduğunu dile getirdi.
Afganistan’daki çocuk ölüm, yaralanma ve kayıplarıyla ilgili raporların gerçekleri yansıtmadığını ileri süren Şeyhanlıoğlu, şunları kaydetti:
“20 yıl içinde ABD, Batı ülkeleri ile uluslararası sivil toplum kuruluşları tarafından çocuklara ve kadınlara yönelik hiçbir faydalı eylem yapılmadı. Afganistan’da çocuklar yetersiz beslenmeden öldü, eğitimden uzaklaştırıldı. Sağlıklarına yönelik alt yapılar yok edildi. Bunun tek sorumlusu Taliban değil, Afgan halkı değil. Şu anda yaşanan insani krize müdahale için başta İslam İş Birliği Teşkilatı olmak üzere uluslararası STK’lerin acil harekete geçmesi gerekiyor.”
Şeyhanlıoğlu, işgalden sonra Afganistan’ın uyuşturucu tarlasına dönüştürüldüğünü kaydederek, “Uyuşturucuya bulaşmış Afgan çocuklarının UNICEF tarafından iyileştirildiğine dair bir rapor neden yok?” ifadesini kullandı.