Türkiye’deki ‘cezaevleri aşırı kalabalık olduğu için suçlular salınıyor’ iddiaları ‘cezasızlık’ tartışmalarına evrilirken Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, adalete güven noktasında Türkiye’nin ceza adalet sistemiyle ilgili yine son zamanlarda konuşulan özellikle ‘cezasızlık’ algısının ortadan kaldırılabilmesi için yeni Yargı Reform Strateji Belgesiyle çözeceklerini duyurdu.
Diğer yandan İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, Mart ayında yaptığı açıklamada “Türkiye’de şu anda cezaevlerinde 309 bin kişi var” demişti. Dünya genelinde verilere göre ‘her 3 hapishaneden ikisi aşırı kalabalık’ olduğu açıklandı. Ülkeler bu soruna çözüm ararken yaratıcı fikirler deniyor.
Aşırı kalabalık cezaevleri hangi ülkelerin sorunu? Çözüm çalışmaları neler?
İngiltere hükümeti, yakın zamanda hapishanelerin yüksek doluluk oranına dikkat çekerek çözümü hapishane kiralamakta bulmuştu. Mahkumların, hapishanelerin yarısının boş olduğu Estonya’ya gönderilebileceği ve İngiltere’nin bu ülkeye 25 milyon sterlin destek sağlayabileceği iddia edilmiş, İngiltere Adalet Bakanlığı’nı bu seçeneği değerlendirdiği duyurmuştu.
Erken tahliye sırasında 37 mahkum ‘yanlışlıkla’ salındı
Gelişmeleri takiben İngiltere’nin hapishane kiralama çözümü, sorunun devam etmesi üzerine ‘suçluluların’ erken salınmasına dönüştü. Ülkede 1991’de yaklaşık 40 bin olan cezaevindeki mahkum sayısı günümüzde ikiye katlanınca İngitere, çözümü suçluluları erken bırakmada buldu. İlk etapta 5 yıldan az cezası bulunan suçlulardan cezasının yüzde 40’ını tamamlayanlar, serbest bırakıldı. .
İngiltere’de mahkumları erken bırakma çözümü uygulamaya geçti ve 10 Eylül’de serbest kalan bin 750 mahkumdan 37’sinin yanlışlıkla serbest bırakıldığı basına yansıdı.
Serbest bırakılan 57 mahkum, tekrar suç işledi
İngiltere’ye bağlı İskoçya’da ise aşırı kalabalığın üstesinden gelmek için yaz boyunca dört sefer halinde toplam 477 mahkum erken tahliye edilirken, 57 mahkum ilk buldukları fırsatta tekrar suç işledi ve cezaevine geri döndü. İskoçya’da serbest kalan suçlulular, şiddet, dolandırıcılık ve çeşitli mala zarar şeklinde suçlar işledi.
Danimarka’nın Kosova’dan kiraladığı hücreler, AB’li olmayan mahkumlar için
Danimarka da aşırı kalabalık cezaevi problemine yurt dışından cezaevi kiralamayı tercih eden ülkelerden. Danimarka, Mayıs ayında Kosova’dan yaptığı hapishane kiralama anlaşmasına göre, Gilan kasabası yakınlarında bulunan 300 cezaevi hücresi için önümüzdeki 10 yıl içinde 210 milyon euro kira ücreti ödeyecek.
Kısa bir süre sonra Kosova’daki bu kiralık hücrelerin, Danimarka vatandaşları için olmadığı ülkeden sınır dışı edilecek olan AB üyesi olmayan ülkelerin suç işleyen vatandaşları için olduğu kesinlik kazandı.
Dünya genelinde 3 cezaevinden ikisi aşırı kalabalık
Cezaevinin, suç işleme oranını düşürmediği aşırı kalabalık cezaevi oranlarıyla ortaya konurken cezaevi şartlarını geliştirme konusunda faaliyet gösteren İngiltere merkezli sivil toplum kuruluşu Ceza Reformu’nun son raporuna göre dünya üzerinde yaklaşık 12 milyon mahkum bulunuyor. Dünya üzerinde her 3 hapishaneden ikisi aşırı kalabalık.
Diğer ülkelerde durum nedir?
Uluslararası Baro Birliği’nin 2024 raporuna göre Afrika’nın 54 ülkesinden 30’dan fazlasında hapishaneler aşırı kalabalık. Uganda, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Fildişi Sahili, Kongo Cumhuriyeti’ne katılarak kıtadaki en yüksek hapishane doluluk oranına sahip ülkeler oldu. Tutuklu mahkum sayısının hüküm giyen mahkum sayısından fazla olduğu ve genel doluluk oranının Kasım ayı sonunda yüzde 160’ın biraz üzerinde olduğu Nijerya’da, eyaletler meseleyi lokal düzeyde çözmeye çalışıyor.