Uluslararası Adalet Divanı (UAD), Azerbaycan’ın Ermenistan’a karşı açtığı “Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme”nin (CERD) ihlali davasında yargı yetkisinin olduğuna ve davanın esastan görüleceğine karar verdi.
Birleşmiş Milletler’in (BM) yargı organı UAD, Azerbaycan’ın açtığı davada, Ermenistan’ın ileri sürdüğü üç ön itirazla ilgili kararını açıkladı.
Divan, bugünkü kararında, yargı yetkisi bulunmadığı ve davanın esastan görülmemesi yönündeki Ermenistan iddialarını kabul etmeyerek davanın esastan görüLeceğini belirtti.
UAD, Azerbaycan’ın Ermenistan aleyhine yönelttiği özellikle mayın ve bubi tuzaklarına ilişkin iddialarını inceleme yetkisine sahip olduğuna hükmetti.
Mayın iddiaları esastan incelenecek
UAD, Ermenistan’ın yetki itirazlarından birinci ve üçüncüsünü kabul ederken, 16’ya karşı 1 oyla mayınlarla ilgili itirazı reddetti.
UAD, Ermenistan’ın mayınlarla ilgili yetki itirazını değerlendirirken; Azerbaycan’ın, Ermenistan’ın çekildiği topraklara mayın döşenmesini bir CERD ihlali olarak sunmadığını, bunun yerine Ermenistan’ın yürüttüğü iddia edilen etnik temizlik politikasının bir kanıtı olarak sunduğunu belirtti.
Divan, bu nedenle Ermenistan’ın mayınlarla ilgili yetki itirazının konusuz kaldığına hükmetti. Mahkeme, mayın ve bubi tuzaklarına ilişkin argüman ve delilleri, Azerbaycan’ın savunduğu üzere etnik temizlik iddialarıyla ilgili esasa ilişkin değerlendirmede ele alacağını aktardı.
Azerbaycan, Ermenistan’ın Karabağ’a yerleştirdiği mayınlar ve bubi tuzaklarıyla Azerbaycan Türklerinin topraklarına dönme hakkını engellediğini savunmuştu.
Nisan ayındaki duruşmalarda Azerbaycan’ın avukatları, söz konusu mayınların askeri bölgelerin dışındaki Kalbacar ve Laçin bölgesindeki sivillerin yerleşim yerlerinde tespit edildiğini ve askeri amaçla döşenmiş olmasının mümkün olmadığını belirtmişti.
Ermenistan, nisan ayındaki duruşmalarda “mayınların askeri açıdan savunma amaçlı yerleştirildiği” şeklinde savunma yapmıştı.
Öte yandan divan, Ermenistan’ın Azerbaycan’a aynı sözleşme kapsamında açtığı davada yine bugün verdiği kararla, Azerbaycan’ın yetki itirazını reddederek, bu davanın da esastan görüleceğine hükmetti.
İki ülke arasındaki karşılıklı dava
İki ülke birbirine karşı karşılıklı aynı davayı açtı.
Ermenistan, 16 Eylül 2021’de “Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme”nin ihlal edildiği iddiasıyla Azerbaycan aleyhine UAD’de dava açtı.
Ermenistan’ın Azerbaycan aleyhine iddiaları, Azerbaycanlıların “Vatan Muharebesi” dediği, Eylül 2020’de başlayarak 44 gün süren 2. Karabağ Savaşı ve sonrasında yaşananları kapsıyor.
Azerbaycan, 21 Nisan 2023’te, mahkemenin yargı yetkisine ilişkin ön itirazlarda bulundu ve 15-19 Nisan’daki duruşmalarda Azerbaycan, Ermenistan’ın gerekli kabul edilebilirlik şartları oluşmadan siyasi amaçla dava açtığını ve UAD nezdindeki dava açma amacını kötüye kullandığını belirterek, davanın reddini istedi.
Azerbaycan’ın 23 Eylül 2021’de Ermenistan’a karşı açtığı ve yine Irk Ayrımcılığı Sözleşmesi’nin ihlaline dayanan ikinci dava ise 1991’de başlayan Ermenistan’ın 30 yılı aşkın süre işgali altında kalan Karabağ’ın kurtarılmasına kadarki süreçte yaşanan ihlalleri ele alıyor.
Ermenistan, 22 Nisan’da başlayan ve bugün sona eren duruşmalarda Divan’dan Azerbaycan’ın davasını yargı yetkisinin yokluğu nedeniyle reddetmesini talep etti.