Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Grossi, İranlı yetkililerle yaptığı görüşmede geçici uzlaşı sağlandığını, Ajansın bu ülkedeki temel doğrulama ve izleme faaliyetlerini 3 ay daha sınırsız sürdüreceğini söyledi.
Grossi, İran dönüşünde basına yaptığı açıklamada, Tahran’daki yoğun temasların olumlu sonuçlandığını belirtti. Grossi, İran’da onaylanan “nükleer yasa” doğrultusunda Ajansın faaliyetlerinin 23 Şubat’tan itibaren kısıtlanacağının açıklandığını ancak görüşmelerde geçici teknik uzlaşı sağlandığını, bu kapsamda 3 ay daha UAEA’nın temel doğrulama ve izleme faaliyetlerinin sınırsız süreceğini ifade etti.
Ajansın arzusunun istikrarın hakim kılınması olduğunu kaydeden Grossi, İranlı yetkililerle yapılan bu geçici anlaşmanın kalıcı istikrar için diğer siyasi aktörlere olanak sunacağını vurguladı.
Öte yandan UAEA’dan yapılan yazılı açıklamada, UAEA ve İran Atom Enerji Kurumunun vardığı anlaşma kamuoyuyla paylaşıldı.
Açıklamada, taraflar arasındaki iş birliği ve güvenin önemine işaret edilerek, İran’ın, daha önce de olduğu gibi UAEA ile yaptığı kapsamlı güvence denetimi anlaşmasının koşullarına eksiksiz uyacağı bildirildi.
İki kurum arasında teknik uzlaşıya varıldığı belirtilen açıklamada, “UAEA’nın 3 aya kadar temel doğrulama ve inceleme faaliyetlerini sürdürmesi kanun (nükleer yasa) ile uyumludur.” ifadesine yer verildi.
Açıklamada, iki kurum arasında varılan teknik uzlaşının belirlenen amaca hizmet edip etmediğinin düzenli olarak gözden geçirileceği de kaydedildi.
UAEA Başkanı Grossi, 17 Şubat’ta yaptığı açıklamada, İran’ın 23 Şubat’tan itibaren Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması (NPT) kapsamında uygulanan Ek Protokol’dan ayrılacağını duyurması üzerine bu ülkede Ajansın yürüttüğü temel doğrulama ve izleme faaliyetlerinin sürdürülebilmesi için karşılıklı bir uzlaşı sağlamak üzere Tahran’a gideceğini bildirmişti.
İran’da onaylanan “nükleer yasa”
Muhafazakarların çoğunlukta olduğu İran Meclisi, nükleer bilimci Muhsin Fahrizade’nin 27 Kasım 2020’de öldürülmesinden kısa süre sonra nükleer faaliyetleri hızlandırmayı hedefleyen “Yaptırımların Kaldırılması ve İran Ulusunun Çıkarlarının Korunması için Stratejik Eylem Planı” yasasını çıkarmıştı.
İran Atom Enerjisi Kurumunun uranyumu en az yüzde 20 zenginleştirmeye başlamasını ve düşük düzeyli zenginleştirilmiş uranyum stoklarını artırmasını zorunlu kılan yasa, nükleer anlaşmanın taraflarının 21 Şubat’ta kadar Tahran’ın bankacılık ilişkilerini ve petrol ihracatını normale döndürecek adımlar atmaması halinde, İran’ın NPT kapsamında 2016’dan bu yana gönüllü olarak uyguladığı Ek Protokol’den ayrılmasını gerektiriyor.
Tahran yönetimi, Ek Protokol uyarınca, UAEA müfettişlerinin nükleer tesislerini istedikleri anda aniden denetlemelerine izin vermişti. İran’ın Ek Protokol’den ayrılması, Ajans müfettişlerinin denetimlerinin sınırlandırılacağı anlamına geliyor.